Zielona farmacja – jak branża farmaceutyczna dąży do zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój nabiera coraz większego znaczenia w przemyśle farmaceutycznym, który mierzy się z wyzwaniem neutralizowania swojego wpływu na środowisko przy równoczesnym zagwarantowaniu skutecznych oraz bezpiecznych leków. Firmy farmaceutyczne podążają w kierunku redukcji emisji CO2, ograniczenia zużycia wody, a także wdrożenia bardziej ekologicznych procesów produkcyjnych. Fundamentalną rolę odgrywa również świadome pozyskiwanie surowców, które często związane jest z problemami z kategorii ekologii, etyki i logistyki.

Zrównoważone pozyskiwanie surowców to jeden z najbardziej istotnych filarów odpowiedzialnej produkcji w firmach farmaceutycznych. Mierząc się z coraz większą ilością barier związanych z ochroną środowiska, zmianami klimatycznymi oraz wyczerpywaniem zasobów naturalnych, koncerny farmaceutyczne coraz częściej skupiają się na wdrażaniu strategii mających na celu ograniczenie ich wpływu na środowisko naturalne i społeczności lokalne. Rzetelna selekcja dostawców, wykorzystanie źródeł zasobów odnawialnych oraz inwestowanie w technologie redukujące zużycie energii elektrycznej oraz wody to tylko niektóre z działań, które podejmowane są przez branżę.

Jakie rzeczywiste strategie mogą przyjąć firmy farmaceutyczne, aby zrównoważyć swoje procesy produkcyjne? Istnieje kilka kluczowych rozwiązań:

• Wykorzystanie biotechnologii – Inżynieria genetyczna oraz biosynteza umożliwiają produkcję substancji czynnych w laboratoriach zamiast pozyskiwania ich ze środowiska naturalnego.
• Gospodarka obiegu zamkniętego – wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu odpadów farmaceutycznych oraz rekultywacja wody procesowej oraz rozpuszczalników.
• Alternatywne źródła surowców – Zastępowanie surowców pochodzenia zwierzęcego oraz mineralnego syntetycznymi lub roślinnymi zamiennikami.
• Przejrzyste łańcuchy dostaw – Rzetelny nadzór nad pochodzeniem surowców, oraz współpraca z dostawcami posiadającymi certyfikaty etyczne, a także spełniającymi wymogi ESG (Environmental, Social, Governance).

Działania te mogą pozwolić na ograniczenie negatywnego wpły- wu koncernów farmaceutycznych na środowisko naturalne oraz społeczeństwo, zapewniając jednocześnie nieprzerwaną ciągłość dostaw leków.

Jednym z wyzwań związanych z wykorzystywaniem surowców roślinnych w farmacji jest ich wpływ na ekosystemy. Wysokie zapotrzebowanie na substancje pochodzenia roślinnego wpływa na deforestację, erozję gleby i utratę bioróżnorodności. Przykładem takiego działania może być cis pospolity (Taxus baccata), wykorzystywany do produkcji leków przeciwnowotworowych, na przykład paklitakselu, stosowanego w chemioterapii. Zbiory tych roślin często są przeprowadzane w sposób niezrównoważony, co prowadzi do zagrożenia ich populacji. Aby zredukować negatywny wpływ przemysłu na atroficzne ekosystemy, coraz więcej firm korzysta z kontrolowanych upraw oraz zrównoważonych zbiorów, inwestując w plantacje i metody agroleśnictwa w zamian za zbieranie roślin z ich naturalnych siedlisk. Niezbędne substancje aktywne pozyskać można także wykorzystując metody biotechnologiczne, takie jak inżynieria genetyczna oraz synteza chemiczna, które pozwalając na ich produkcję w laboratoriach, zmniejszają presję na ekosystemy. Warte uwagi są także organizacje promujące odpowiedzialne, etyczne oraz ekologiczne podejście do zbiorów dzikich roślin. Doskonałym przykładem podjętych działań jest specjalny program FairWild gwarantujący odpowiedzialne zbiory dzikich roślin mających właściwości lecznicze poprzez wprowadzanie limitów ich zbiorów oraz metod regeneracyjnych.

Kolejnym istotnym aspektem zrównoważonego rozwoju w farmacji są globalne łańcuchy dostaw surowców. Globalne łańcuchy dostaw surowców do koncernów farmaceutycznych wiążą się z ogromnymi emisjami CO2, głównie z powodu dużych odległości, które muszą one przebyć. Badania wykazują, że duża ilość substancji aktywnych i innych kluczowych składowych leków pochodzi z krajów azjatyckich, takich jak Chiny lub Indie, a przetransportowanie ich do krajów Europy oraz Ameryki Północnej generuje znaczący ślad węglowy.

Do najważniejszych czynników wpływających na wzmożoną emisję CO2 w transporcie farmaceutycznym należy między innymi transport lotniczy, który stosowany przede wszystkim do przewozu substancji leczniczych wymagających szybkiej dostawy oraz kontrolowanej temperatury, jest także jedną z najbardziej emisyjnych form przewozu. Brak lokalnych źródeł produkcji, który spowodowany jest przeniesieniem wytwórni substancji czynnych do krajów rozwijających się w celu obniżenia kosztów, dodatkowo zwiększa dystans transportowy. Intensywnego wykorzystania energii wymaga także chłodniczy łańcuch dostaw, który jest niezbędny do transportu leków, np. szczepionek, wymagających kontrolowanych temperatur. Do redukcji śladu węglowego mogłoby się przyczynić zmniejszenie konieczności długodystansowego transportu poprzez rozwój lokalnych centrów produkcyjnych w Europie oraz Ameryce Północnej, a także większe wykorzystanie transportu drogą morską oraz inwestowanie w produkcję paliw niskoemisyjnych. Optymalizacja tras transportowych i ograniczenie marnotrawienia surowców również stanowią istotne kroki w kierunku bardziej zrównoważonego modelu logistycznego.

Nie można pominąć kwestii etycznych związanych z pozyskiwaniem surowców. W przemyśle farmaceutycznym często wykorzystuje się surowce pochodzące z krajów rozwijających się, gdzie, kwestie humanitarne, wynagrodzeń oraz warunków pracy pozostają nieuregulowane. Aby poprawić tę sytuację, warto zastosować strategie, takie jak certyfikacja etyczna, gdzie Fair Trade oraz ESG (Environmental, Social, Governance) dążą do zapewnienia bardziej odpowiedzialnych i zrównoważonych praktyk zakupowych. Koncerny mogą także angażować się w projekty społeczne oraz edukacyjne, poprawiając tym samym warunki życia pracowników.

W zrównoważonym pozyskiwaniu surowców przydatna okazuje się także ścisła kontrola łańcucha dostaw, gdzie poprzez zastosowanie technologii blockchain możliwe jest śledzenie towarów, zapewniając pełną przejrzystość oraz eliminując możliwość manipulacji, a firmy farmaceutyczne są w stanie nadzorować każdy etap dystrybucji. Korzyści wykorzystania blockchain obejmują także utrzymanie niepodważalnych zapisów transakcji, gdyż każda partia rejestrowana jest w sposób, który uniemożliwia manipulację danymi. Możliwe jest także monitorowanie warunków transportu, poprzez wykorzystanie czujników IoT (ang. Internet of Things), które rejestrują temperaturę, wilgotność oraz inne parametry istotne dla jakości substancji leczniczych.

Produkcja Active Pharmaceutical Ingredients (API), czyli substancji czynnych, to jeden z najbardziej kluczowych etapów wytwarzania leków. Substancje czynne to aktywne składniki leku farmaceutycznego, które wywierają wymagany wpływ na organizm w celu leczenia danego schorzenia. Tradycyjna produkcja substancji (API) wymaga wysokiego zużycia energii, surowców oraz rozpuszczalników chemicznych. Wykorzystanie biotechnologii może wpłynąć na ograniczenie eksploatacji tych zasobów. Jednym z rozwiązań jest wykorzystanie, w fermentacji mikrobiologicznej (bakterii oraz drożdży) do produkcji API, np. antybiotyków czy insuliny. Kolejnym z zastosowań okazuje się być także biokataliza, która wykorzystuje enzymy do konwersji substratów do substancji farmaceutycznych w bardziej ekologiczny sposób. Adaptuje się także komórki roślinne jako biofabryki, co pozwala na tworzenie hodowli komórkowych produkujących substancje aktywne bez konieczności eksploatacji całej rośliny.

Synteza chemiczna to jeden z najważniejszych procesów w produkcji małocząsteczkowych leków. Pozwala ona bowiem na pozy- skanie substancji aktywnych posiadających określone właściwości farmakologiczne, kontrolowanie jakości otrzymanych produktów, a także na masową produkcję, co pozytywnie wpływa na dostępność farmaceutyków. Niestety wiążą się z nią wysokie koszty używanych surowców, złożoność procesów oraz potencjalne zagrożenia dla środowiska, takie jak generowanie toksycznych odpadów. Naprzeciw wychodzi jednak synteza enzymatyczna, która nie wymaga tak dużych pokładów rozpuszczalników organicznych, gdyż enzymy działają w środowiskach wodnych, co eliminuje potrzebę stosowania szkodliwych substancji. Enzymy te katalizują reakcje w bardziej precyzyjny sposób, co pozwala na redukcję powstawania produktów ubocznych, a same procesy mogą zachodzić w niższych tempera- turach, co sprzyja zmniejszeniu zużycia energii.

Zmniejszenie ilości odpadów i zużycia zasobów w przemyśle farmaceutycznym jest jednym z priorytetów strategii zrównoważonego rozwoju. Koncepcja zielonej chemii, która została opracowana przez Anastasa i Warnera w 2019 roku, polega na projektowaniu procesów chemicznych w taki sposób, aby zminimalizować ich wpływ na środowisko. Kluczowe zasady obejmują zastosowanie nietoksycznych rozpuszczalników i reagentów, na przykład wody w zamian za rozpuszczalniki organiczne, zredukowanie liczby etapów procesów, co pozwoli na ograniczenie zużycia zasobów oraz energii, a także zaprojektowanie biodegradowalnych produktów końcowych, a w następstwie leków, które ulegając rozkładowi w środowisku naturalnym zredukują problem nieczystości farmaceutycznych w wodach. Coraz częściej wykorzystuje się także zamknięte obiegi wodne podczas procesów produkcji, jak i oczyszczania. Mechanizm obiegów wodnych pozwala na odzyskiwanie i ponowne wykorzystanie wody procesowej, co zmniejsza zapotrzebowanie na świeżą wodę. Ogranicza także emisję ścieków – dzięki wykorzystywaniu nowoczesnych systemów filtracji, które usuwają zanieczyszczenia chemiczne, jak i mikrobiologiczne – a poprzez kompresję zużycia wody i energii przyczynia się do redukcji kosztów operacyjnych i obniża zużycie środków.

Wdrażanie działań odpowiedzialnego pozyskiwania surowców przybiera formę nie tylko wyboru etycznego, ale również obowiązku w kontekście rosnących regulacji prawnych. W ciągu ostatnich lat wprowadzono wiele przepisów mających na celu zminimalizowanie wpływu świata farmaceutycznego na środowisko naturalne. Należą do nich Unijna dyrektywa o zrównoważonym łańcuchu dostaw, która wprowadza wymóg identyfikacji, a w następstwie eliminacji nieetycznych oraz nieekologicznych procedur w nabywaniu surowców, a także Standardy certyfikacyjne, takie jak FairWild lub ISO 14001, które coraz częściej stają się obowiązkowym komponentem w dostawach surowców. Spełnienie opisanych wyżej norm/standardów gwarantuje nie tylko wysoką jakość produktów, ale jednocześnie chroni producentów przed potencjalnymi sankcjami oraz przyczynia się do zwiększenia zaufania konsumentów i partnerów biznesowych.

Podsumowując, zrównoważony rozwój w przemyśle farmaceutycznym to nie tylko kwestia przestrzegania norm prawnych, ale również długoterminowa strategia zapewniająca stabilność sektora i bezpieczeństwo pacjentów. Dzięki wdrażaniu wyżej opisanych strategii koncerny farmaceutyczne mogą skutecznie zmniejszać swój negatywny wpływ na środowisko naturalne, jednocześnie udoskonalając efektywność procesów oraz zapewniając etyczne pozyskiwanie surowców. Kluczowe okazują się działania obejmujące redukcję emisji CO2, minimalizujące ilość odpadów chemicznych, optymalne zarządzanie zasobami oraz wykorzystanie bardziej transparentnych łańcuchów dostaw. Ostatecznie, przyszłość farmacji oparta na zrównoważonym rozwoju nie tylko przynosi korzyści środowiskowe, ale także pozwala na bardziej efektywne i odpowiedzialne wykorzystanie globalnych zasobów. Wraz z dalszymi innowacjami technologicznymi i regulacjami prawnymi, sektor ten ma szansę na harmonijny rozwój, w którym ekologia, etyka i biznes idą w parze.

Zobacz również: Wytyczne dotyczące audytowania systemów zarządzania jakością

Przejdź do artykułu