Tech Pharma – jak technologia blockchain wpływa na rynek farmaceutyczny?

Czym jest technologia blockchain?

Blockchain jest sposobem przechowywania informacji, a dokładniej rozproszoną bazą danych bez centralnej jednostki, która nią zarządza (czyli zdecentralizowaną). Rekordy w bazie danych, zwane blokami, zawierają zakodowane kryptograficznie informacje o poprzedzającym bloku i są ze sobą powiązane. W rezultacie, całość tworzy łańcuch bloków, w którym zmiana danych w jednym bloku powoduje modyfi kację całego łańcucha. Blockchain gwarantuje więc odporność, transparentność i bezpieczeństwo informacji. Uczestnicy sieci (węzły) przestrzegają ustalonego protokołu w celu weryfikacji nowego bloku i komunikacji. Eliminuje to potrzebę istnienia pośredników w transakcjach. Ponadto, chociaż transakcje są jawne, każdy użytkownik publicznego blockchaina jest anonimowy (posiada jedynie swój identyfikator). Blockchain jest podstawową architekturą kryptowalut, ale ma znacznie szersze zastosowanie niż płatności cyfrowymi pieniędzmi. Mówienie o rewolucjonizowaniu różnych branż przez blockchaina wcale nie jest na wyrost, patrząc na dotychczasowe korzyści, jakie generuje.

Obecny stan przemysłu farmaceutycznego i problemy branży

Branża farmaceutyczna stopniowo poddaje się transformacji cyfrowej, co najbardziej przyspieszył w ostatnim czasie wybuch pandemii. W ujęciu globalnym, chociaż jest to sektor innowacyjny, to zaawansowanie pod względem wykorzystania nowoczesnych technologii nie jest jeszcze bardzo wysokie. Widać jednak, że przemysł farmaceutyczny znacznie rozwinął się w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Wiele koncernów stara się na bieżąco wprowadzać innowacje, jednak najczęściej dotyczą one rozwijania produktów medycznych, a nie procesów zakulisowych, które towarzyszą chociażby produkcji, dystrybucji czy innych etapów wprowadzania leków na rynek. Są jednak widoczne znaczne postępy i ciekawe osiągnięcia. Telemedycyna, wprowadzenie e-recept czy dostęp do informacji medycznych online bardzo usprawniły funkcjonowanie branży, szczególnie od strony komfortu konsumentów. Na rynku farmaceutycznym nie brakuje także ciekawych startupów wykorzystujących sztuczną inteligencję, zaawansowaną analitykę, big data czy technologię blockchain do stworzenia narzędzi odpowiadających na liczne wyzwania branży, jak na przykład polski startup Veriori.com.

Problemy sektora farmaceutycznego wynikają po części z niedostatecznego dostosowania się do dzisiejszego postępu technologicznego, ale i rosnących potrzeb konsumentów. Transformacja cyfrowa bywa kosztowna i czasochłonna, więc wiele firm może zwlekać z jej przeprowadzeniem. Ponadto, branża podatna jest na liczne zagrożenia. Rosnący popyt na produkty medyczne w ostatnich latach spowodował, że dotychczasowe procesy na etapie łańcucha dostaw okazały się niewystarczające, zbyt wolne i niedostosowane do większego zapotrzebowania. Nie brakuje także oszustów, którzy chcą zarobić na wprowadzeniu do dystrybucji własnych, podrabianych towarów niskiej jakości, często zagrażających zdrowiu i życiu. Normą jest manualne prowadzenie dokumentacji czy poleganie na przestarzałych systemach przechowywania danych, a do tego dochodzą dość dynamicznie zmieniające się przepisy i regulacje prawne.

Inwestycja w nowe technologie jest w stanie przynieść branży długofalowe zyski. Zaimplementowanie systemów opartych na łańcuchu bloków, wykorzystujących jego narzędzia, jak smart kontrakty (programy wykonujące spełnieniu określonych warunków wybrane akcje, jak np. podpisanie umowy), ma ogromny potencjał na wprowadzenie dalszych innowacji w farmacji, a nawet wyeliminowanie wielu problemów i wyzwań, z jakimi się mierzy.

Przykłady zastosowania blockchain w sektorze farmaceutycznym

Supply Chain

Kluczową część sektora farmaceutycznego stanowi łańcuch dostaw. Cechuje go rozdrobnienie na wieloetapowe, złożone procesy, w których każdy interesariusz zobowiązany jest aktualizować informacje, aby na dowolnym etapie były widoczne dla pozostałych uczestników łańcucha. Taka konieczność polegania na wzajemnym zaufaniu jest ryzykowna, szczególnie w tak złożonym, drobiazgowym procesie. Skuteczne monitorowanie i weryfikacja danych jest wyzwaniem, nietrudno o pomyłki i złą interpretację. Jest to także proces podatny na błędy wynikające przykładowo z braku cyfryzacji części lub wszystkich etapów i konieczności wykonywania zadań manualnie, np. prowadzenia dokumentacji. W sektorze farmaceutycznym mamy dodatkowo zaostrzone przepisy nakładające na producentów leków konieczność weryfikowania ich pochodzenia. Systemy zarządzania łańcuchem dostaw oparte na blockchainie mogą być niezwykle skutecznym rozwiązaniem dla sektora. Rozwiązują wiele wymienionych wyżej problemów – system stanowi jedyne źródło prawdy, do którego każdy ma dostęp w dowolnym miejscu i czasie, a dane na bieżąco są aktualizowane. Nie ma więc wątpliwości co do wzajemnej wiarygodności. Zmniejsza się ryzyko błędów, a proces jest dodatkowo zabezpieczony dzięki właściwościom blockchaina.

Systemy weryfikacji pochodzenia leków

Problemem, który bezpośrednio łączy się z kwestią śledzenia produktów w łańcuchu dostaw jest weryfikacja pochodzenia leków i zapobieganie dopuszczeniu do obiegu podrobionych medykamentów. Mimo różnych zabezpieczeń prawnych i fizycznych, fałszowane leki to nadal globalny problem. Szczególnie narażone są kraje rozwijające się, w których WHO szacuje, że nawet co dziesiąty produkt medyczny jest podrobiony lub co najmniej nie spełnia norm. Łatwa dostępność leków w internecie jeszcze bardziej napędza ich sprzedaż. Blockchain zdążył już udowodnić swoją skuteczność w weryfikacji pochodzenia produktów. Zaczynając od wspomnianych już systemów monitorowania i zarządzania łańcuchem dostaw, blockchain uniemożliwiłby producentom podrabianych leków wprowadzania ich na rynek. Każdy produkt wprowadzony do łańcucha dostaw byłby śledzony od samego początku, więc w momencie próby wprowadzenia na dalszym etapie fałszywych serii czy egzemplarzy leku, system oparty na blockchainie od razu zarejestrowałby takie działanie. Weryfikacja pochodzenia może odbywać się także poprzez nadawanie produktom identyfikatorów, np. kodów zabezpieczających, poprzez które sprzedawcy i klienci końcowi mogliby potwierdzać autentyczność leków, a nawet prześledzić całą drogę, jaką produkt musiał przebyć, aby trafić na apteczną półkę.

Zarządzanie danymi z testów klinicznych

Wszędzie tam, gdzie potrzebna jest wiarygodność, transparentność i zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa danych, blockchain może okazać się skutecznym rozwiązaniem. Proces opracowywania leków jest skomplikowany, wymaga precyzji i wydajności. Do tego dochodzą liczne diagnozy i analizy danych, które uwzględniają osoby trzecie, w tym pacjentów należących do grupy testerów. Blockchain w połączeniu z innymi technologiami, chociażby internetem rzeczy (IoT) i sztuczną inteligencją, może wspomóc procesy pozyskiwania danych, analizy, skutecznego zabezpieczania danych i budowania bezpiecznego systemu przechowywania informacji, dostępnych dla placówek badawczych i medycznych.

Korzyści z wdrożenia rozwiązań blockchain w branży farmaceutycznej

Pełna identyfikacja produktów leczniczych

Dzięki wprowadzeniu śledzenia pochodzenia produktów za pomocą blockchaina, identyfikacja produktu jest efektywna i przejrzysta na dowolnym etapie w łańcuchu dostaw. Konsumenci mają pewność, że dostają wiarygodny, bezpieczny środek medyczny.

Ochrona przed fałszowaniem zapisów

Wszelkie informacje w blockchainie są szyfrowane i zapisywane w rozproszonej bazie, w którym próba modyfikacji jednego bloku nie jest możliwa bez ingerencji w cały łańcuch. W ten sposób, blockchain zapewnia odporność na fałszowanie danych, gwarantuje ich przejrzystość i nienaruszalność. Każdy użytkownik systemu ma do niego dostęp i może łatwo zweryfikować poprawność informacji. System oparty na blockchainie, np. do przechowywania danych o lekach, pacjentach czy odpowiadający na inne potrzeby branży farmaceutycznej byłby więc potencjalnie bardzo bezpieczny i wydajny.

Skuteczne zarządzanie wycofywaniem produktów z rynku

Proces wycofywania produktów z rynku jest nie tylko kosztowny, ale często wzbudza wiele kontrowersji wśród konsumentów, jeśli dostanie się już do sprzedaży i może spowodować obniżenie zaufania do marki. Obowiązek dokładnego analizowania i badania produktów często spada na dystrybutorów. Blockchain, który pomaga skutecznie śledzić pochodzenie leków, może także szybko lokalizować potencjalnie zagrażające zdrowiu egzemplarze i posłużyć także usprawnieniu procesu wycofywania takich produktów. Weryfikacja może odbywać się za pomocą kodów kreskowych lub podobnego narzędzia identyfikacyjnego. System analizujący jakość leków może wykorzystywać smart kontrakty, które w przypadku problemów z produktem i niespełniania warunków uruchomią automatycznie procedurę wycofania leku.

Przykłady zastosowania Blockchain w przemyśle farmaceutycznym

W kontekście zastosowania blockchaina w przemyśle farmaceutycznym najwięcej mówi się już od kilku lat o firmach Amgen, Sanofi i Pfizer. Firmy te połączyły siły w pracach nad zastosowaniem łańcucha bloków do zbudowania przejrzystego systemu kontroli badań klinicznych nowych leków. Blockchain ma pomóc zarówno w śledzeniu i oznaczaniu rekordów danych z badań, jak i zabezpieczyć informacje pacjentów i ostatecznie przyspieszyć cały proces i obniżyć koszty opracowywania leków. To ciekawy przykład współpracy nad innowacjami, która połączyła największych konkurentów, aby stworzyć zoptymalizowane, skuteczne rozwiązanie dla całej branży. Pfizer ma na koncie także inny projekt blockchainowy – łączy siły z AbbVie, McKesson i Roche w pracach nad narzędziem do dostosowania zgodności i wymogów regulacyjnych oraz zapobieganiu przedostawaniu się podrabianych leków do łańcucha dostaw.

Podsumowanie – przyszłość technologii w branży farmaceutycznej

Wiele firm farmaceutycznych dostrzega potrzebę wykorzystania technologii pokroju blockchaina i jest otwartych na innowacyjne rozwiązania. Wszystko wskazuje na to, że branża będzie coraz intensywniej wprowadzać nowe narzędzia optymalizujące funkcjonowanie przemysłu farmaceutycznego i jeszcze bardziej napędzające jego postęp. Szanse wynikające z cyfryzacji i inwestycji w nowe technologie widać na praktycznie każdej płaszczyźnie, zaczynając od odkrywania środków medycznych, po ich rozwój, łańcuch dostaw czy obsługę pacjenta. W perspektywach dalszego postępu branży z pewnością nie zabraknie więc kolejnych innowacji technologicznych.

Artykuł został opublikowany w kwartalniku „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” 2/2022