1.   Wprowadzenie

W dzisiejszych czasach, kiedy ceny energii elektrycznej rosną, a świadomość ekologiczna społeczeństwa jest coraz większa, efektywność energetyczna staje się kluczowym elementem zarządzania nowoczesnymi zakładami produkcyjnymi. Zakłady farmaceutyczne ze względu na specyfikę swojej działalności, zużywają znaczne ilości energii. Jednocześnie wciąż mamy nawet kilkukrotnie wyższe ceny energii niż zachodnie gospodarki Unii Europejskiej, nie próbując nawet porównywać się do cen energii w Skandynawii. Wyższe ceny energii prowadzą do wzrostu kosztów produkcji, co może wpływać na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw na rynkach między- narodowych. To może prowadzić do relokacji przedsiębiorstw do krajów o niższych kosztach energii, co negatywnie wpłynie na polski rynek pracy oraz rozwój gospodarczy.

2.    Efektywność energetyczna

Pojęcie efektywności energetycznej przestaje zatem być jedynie dobrą praktyką, a staje się już obowiązkiem, niosącym za sobą ko- nieczność inwestowania w projekty modernizujące infrastrukturę, OZE czy systemy do inteligentnego zarządzania i monitorowania mediów zakładowych.

Każda inicjatywa mająca na celu poprawę efektywności energetycznej powinna rozpocząć się od przeprowadzenia kompleksowego audytu energetycznego. Audyt pozwala zidentyfikować główne źródła zużycia energii oraz obszary, w których możliwe są oszczędności. Dzięki niemu można stworzyć mapę energetyczną zakładu, która stanie się podstawą do dalszych działań optymalizacyjnych. Należy podkreślić, że nie powinniśmy ograniczać się do obowiązkowego audytu efektywności energetycznej, który wykonujemy co 4 lata. Kluczem do ciągłego doskonalenia z efektywności energetycznej jest bieżący monitoring i analiza danych przez naszych inżynierów pracujących w Działach Inżynieryjno-technicznych. Zaszczepienie wśród pracowników nastawienia na efektywność energetyczną to proces co najmniej wielomiesięczny i ciągły, ale przynoszący tylko pozytywne rezultaty.

Z pracy wewnętrznych służb wynikną wnioski i nowe pomysły na inicjatywy zarówno proste jak regulacje, ale również bardziej złożone, inwestycyjne przynoszące ograniczenie zużycia energii. W Zakładzie Farmaceutycznym Orifarm, od 2022 roku prowadzimy projekt Lean Energy, który od dnia rozpoczęcia jest ciągłym audytem energetycznym naszej infrastruktury energetycznej przynoszącym znaczną redukcję zużycia energii.

3.    Efekt ciągłego doskonalenia

Od 2022 roku wdrożyliśmy blisko 30 projektów efektywnościowych, z czego 10 projektów to działania organizacyjne bez nakładów in- westycyjnych. Łącznie projekty przyniosły redukcję zużycia energii o blisko 3100 MWh energii, a część z nich otrzymała dofinansowanie z pomocy publicznej w postaci tzw. „Białych Certyfikatów”.

Kolejnych jedenaście projektów jest w realizacji w procesie analizy opłacalności, dokumentacji projektowych lub już na etapie negocjacji umów. Nasza presja na te działania wynika z celu dążenia do zeroemisyjności CO2 do 2032, ale również do chęci zmniejszenia wpływu wysokich cen energii przekładających się na jednostkę wyrobu gotowego.

4.     Kluczowe projekty

Farma fotowoltaiczna 1,25MWp

Inwestowanie w fotowoltaikę przez zakłady produkcyjne bez odda- wania energii do sieci elektroenergetycznej przynosi liczne korzyści techniczne, finansowe i ekologiczne. Zwiększenie autokonsumpcji energii, redukcja kosztów, stabilność cen, zmniejszenie emisji CO₂, zwiększenie niezależności energetycznej oraz możliwość magazy- nowania energii to główne aspekty, które przemawiają za takimi inwestycjami. Długoterminowe oszczędności finansowe oraz po- zytywny wpływ na środowisko naturalne sprawiają, że inwestycje te są strategicznie korzystne dla zakładów produkcyjnych.

Przedmiotem inwestycji Orifarm, jest budowa farmy fotowoltaicznej o mocy 1,25MWp. Instalacja zostanie zlokalizowana na gruncie będącym własnością firmy. Instalacja zostanie tak zaprojektowana, aby jak największa produkcja energii była konsumowana przez Zakład. Ze względu na wymagania dostawcy energii, nie ma możliwości oddawania energii do sieci elektroenergetycznej, w związku z czym nadwyżka z produkcji energii będzie tracona (zastosowanie strażnika mocy). Prognozowana strata z tytułu niewykorzystania energii to o. 3% w skali roku. Instalacja zostanie zbudowana z 2136 szt. paneli fotowoltaicznych zlokalizowanych na gruncie oraz 6 falowników. Planowana data oddania inwestycji: 06.2025. Do projektu zostanie włączona istniejąca instalacja 50kWp zlokalizowana na jednym z dachów naszych budynków.

Modernizacja instalacji Freecoolingu

Celem projektu było zwiększenie wydajności chłodniczej instalacji Freecoolingu w oparciu o istniejące urządzenia. Pojęcie Freecooling oznacza odbiór chłodu w okresie zimowym z powietrza bez użycia sprężarkowych agregatów chłodniczych, a za pomocą chłodnic wentylatorowych (tzw. Drycoolerów). Przed modernizacją instalacja Freecoolingu oparta była na chłodnicy wentylatorowej wystarczającej do utrzymania parametrów zakładowej wody lodowej dla temperatur zewnętrznych poniżej – 7 st.C. Biorąc pod uwagę coraz rzadsze występowanie tak niskich temperatur, system działa przez niewielki czas w ciągu roku, nie generując oszczędności na pracy agregatów śrubowych.

Celem projektu było wykorzystanie istniejących drycoolerów wykorzystywanych do chłodzenia skraplacza agregatu wody lodowej i dodanie do nich funkcjonalności chłodzenia zładu wody lodowej bez konieczności stosowania sprężarkowych agregatów wody lodowej. Zgodnie z wykonanym audytem energetycznym przedsięwzięcia projekt ten ma zaoszczędzić ok. 233 MWh rocznie energii elektrycznej. Inwestycja została zgłoszona do programu „Białych Certyfikatów”. Instalacja została oddana do użytku w październiku i już przynosi pierwsze oszczędności, nawet większe niż zakładano przed modernizacją.

Sprężone Powietrze – odzysk ciepła ze sprężarki

Podczas pracy sprężarek powietrza generowana jest duża ilość ciepła, która obecnie jest redukowana i niwelowana za pomocą chłodnicy wodnej – ciepło jest tracone. W ramach inwestycji, zostało wyko- rzystane ciepło ze sprężarek do zasilania nagrzewnic wstępnych osuszaczy procesowych i technologicznych. Nowo zaprojektowana instalacja ma zaoszczędzić ok. 262 MWh rocznie energii cieplnej. Inwestycja została zgłoszona do programu „Białych Certyfikatów”, a potencjalny efekt inwestycji został obliczony również w ramach zleconego audytu energetycznego tej inwestycji. Instalacja została oddana do użytku w październiku tego roku i pracuje zgodnie z oczekiwaniami.

Odzysk ciepła z instalacji chłodu

Przedmiotem projektu była budowa instalacji z pompą ciepła pod- łączoną do istniejącego układu chłodu technologicznego z wodą lodową oraz budowa instalacji odbierającej energię cieplną po odzysku i wprowadzenie jej do istniejącego układu ciepła technologicznego. Projektowana instalacja chłodu została włączona do istniejącego ruro- ciągu powrotnego wody lodowej oraz do parownika projektowanej pompy ciepła – „dolne źródło” instalacji odzysku ciepła. Natomiast projektowana instalacja o parametrach 60/80°C po przejściu przez dochładzacz oraz skraplacz pompy ciepła została włączona do rurociągu powrotu na istniejącym układzie ciepła technologicznego. Energia cieplna odzyskana z wody lodowej poprzez pompę ciepła zostanie przekazana do czynnika powracającego w układzie ciepła technologicznego w celu podniesienia temperatury powrotu w istniejącej instalacji. Nowo zaprojektowana instalacja ma zaoszczędzić ok. 645,74 MWh rocznie energii cieplnej i elektrycznej. Inwestycja została zgłoszona do programu „Białych Certyfikatów”, a potencjalny efekt inwestycji został obliczony również w ramach zleconego audytu energetycznego tej inwestycji.

5.    Dofinansowanie

Białe certyfikaty, znane również jako certyfikaty efektywności energetycznej, to narzędzie polityki energetycznej używane przez wiele krajów w celu promowania oszczędności energii. Są one częścią szerszej strategii zmniejszania zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych. Z perspektywy Zakładu produkcyjnego są elementem podnoszącym atrakcyjność inwestycji w efektywność energetyczną, skracając czas zwrotu przedsięwzięcia. W Polsce system białych certyfikatów jest regulowany przez Urząd Regulacji Energetyki (URE). Próg oszczędności energii, który uprawnia do uzyskania białych

certyfikatów, może się zmieniać wraz z nowelizacjami przepisów. Według obowiązujących przepisów, aby projekt kwalifikował się do uzyskania białych certyfikatów, musi prowadzić do oszczędności energii wynoszących co najmniej 10 toe (tona oleju ekwiwalentnego), co jest równoważne około 116,3 MWh. Od początku trwania projektu Lean Energy, inwestycji które wsparte zostały programem Białych Certyfikatów mamy już sześć, co przyniosło dodatkowe i znaczne korzyści finansowe z wdrożonych przedsięwzięć. Pomimo stosunkowo skomplikowanego i czasochłonnego procesu przyznawania dotacji, jest to niewątpliwie ważny aspekt analiz opłacalności projektów efektywności energetycznej i nie bez znaczenia jest fakt, że rok do roku wartość rynkowa certyfikatów rośnie.

6.     Podsumowanie

Od 2022 roku, w ramach programu Lean Energy, przeprowadzamy ciągły audyt energetyczny infrastruktury zakładu, co pozwala na zi- dentyfikowanie obszarów wymagających optymalizacji oraz realizację licznych projektów efektywnościowych. Projekty efektywności energetycznej przynoszą ogromny efekt energetyczny i finansowy, ale są to głównie działania inżynierskie.

Aby skutecznie mierzyć efekt tych działań, a przede wszystkich zaangażować pracowników naszej firmy w jeden wspólny cel związany z oszczędzaniem energii, w 2024 r. podjęliśmy decyzję o implementacji normy ISO 50001 „Systemy zarządzania energią – Wymagania i zalecenia użytkowania”. Norma ta ma na celu ustanowienie ram dla efektywnego zarządzania energią, co prowadzi do obniżenia kosztów energetycznych i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Nasz projekt efektywności energetycznej „Lean Energy” świetnie wpisuje się pod wymogi normy ISO 50001, więc w naszym przypadku implementacja normy przebiega sprawnie i z pełnym zrozumieniem zakresu wymagań normy. Należy zauważyć, że firmy które wdrażają ISO 50001, są postrzegane jako odpowiedzialne i zaangażowane w zrównoważony rozwój. To może zwiększyć ich wiarygodność w oczach klientów, partnerów biznesowych i inwestorów.

Firmy, które są w stanie udowodnić swoje zaangażowanie w zarządzanie energią i redukcję emisji, mogą zyskać przewagę konkurencyjną na rynku. Coraz więcej klientów i partnerów biznesowych preferuje współpracę z organizacjami, które dbają o zrównoważony rozwój. Przykład zakładu farmaceutycznego Orifarm w Łyszkowicach pokazuje, że wdrażanie działań efektywnościowych w ramach ISO 50001 przyniosło nie tylko ekonomiczne korzyści, ale także poprawiło wizerunek firmy jako lidera zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności ekologicznej.

Przeczytaj również: Zrównoważony rozwój przemysłu farmaceutycznego: optymalizacja produkcji skierowana na efektywność energetyczną.