Bezpieczeństwo opakowań farmaceutycznych

Dodatkowo stosuje się zasady określone w wytycznych naukowych Europejskiej Agencji Leków dotyczące opakowań produktów leczniczych[2]. Opakowania tego rodzaju podobnie jak same produkty podlegają nadzorowi Głównego Inspektora Farmaceutycznego (GIF) oraz Urzędowi Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

Farmakopea Europejska

Opakowania do produktów leczniczych można podzielić na te stosowane do pakowania tabletek, kapsułek i proszków przeznaczonych do spożycia doustnego, maści i kremów do stosowania na skórze oraz opakowania do kropli do oczu, nosa, produktów do iniekcji. Ten podział ma znaczenie o tyle że w przypadku tych pierwszych opakowań można poza wymaganiami Farmakopei stosować wymagania dla opakowań do produktów spożywczych. Dla tych drugich zasadniczo powinno stosować się tylko opakowania opisane w samej Farmakopei. Metody i zasady badań materiałów opakowaniowych opisane są w Monografiach 3.1.3-3.1.15. Gotowe opakowania opisane są w Monografiach 3.2 i 3.3. Wymagania stawiane opakowaniom farmaceutycznym są najwyższe w porównaniu do np. opakowań do żywności czy kosmetyków. Do ich produkcji można stosować tylko dokładnie określone rodzaje tworzywa sztucznych oraz niewielką ilość dodatków chemicznych. Badania polegają na rozdrobnieniu opakowania, przygotowaniu ekstraktów wodnych i organicznych i ocenie takich parametrów jak zawartość metali ciężkich które mogłyby wpłynąć niekorzystnie na organizm człowieka, kwasowość, alkaliczność – zmiana pH leku wpływa na jego działanie lecznicze. Zawartość amidów, stearynianów oraz przeciwutleniaczy fenolowych i niefenylowych których nadmierne uwalnianie może zanieczyścić produktu leczniczy. Obecność substancji redukujących również wpływa na zmianę właściwości leku. Do tego dochodzą badania pozwalające na ogólną ocenę ilości substancji uwalnianych z opakowania czyli mogących reagować z lekami i organizmem człowieka. Do tych badań należy absorbancja, wygląd roztworu, pozostałość po odparowaniu, substancje rozpuszczalne, popiół siarczanowy. Laboratorium wykonujące opisane badania powinno posiadać doskonale wykształcona kadrę i sprzęt pomiarowy podlegający kwalifikacji.

Pozostałe parametry oceny

Informacja o ilości tlenu, pary wodnej lub dwutlenku węgla jakie mogą przeniknąć przez opakowanie ma duże znaczenie przy lekach łatwo utleniających się lub higroskopijnych. Pomiar polega na określeniu ile cm3 lub gramów gazu przeniknie przez sztukę opakowania lub powierzchnię folii w jednostce czasu. Dodatkowo może mieć tutaj znaczenie wilgotność gazu w jakiej przeprowadza się badania. Kolejnym badaniem ważnym dla pojemników z lekami jest potwierdzenie odporności na niezamierzone otwarcie przez dzieci. Dla opakowań wielokrotnego zamykania stosuje się wymagania normy PN-EN ISO 8317 Opakowania zabezpieczone przed otwarciem przez dziecko – Wymagania i metody badań opakowań przystosowanych do wielokrotnego zamykania. Badanie polega na próbie otwarcia i zamknięcia opakowań przez osoby dorosłe i próbie otwarcia opakowań przez dzieci w wieku przedszkolnym. Dobrze skonstruowane opakowanie powinno dać się otworzyć i zamknąć przez osoby dorosłe a nie dać się otworzyć przez dzieci.

Wymagania spożywcze

W przypadku opakowań do produktów stałych przeznaczonych do podawania doustnego takich jak tabletki, kapsułki itp. oraz suplementów diety które nie są produktami leczniczymi a środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnianie normalnej diety można stosować wymagania spożywcze. W praktyce oznacza to że dla opakowań typu blistry, saszetki, tubki z tabletkami musującymi itp. stosuje się przepisy rozporządzenie. (WE) nr 1935/2004[3]. Podobnie jak w przypadku wymagań farmakopealnych wszystkie materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością: muszą być produkowane zgodnie z dobrą praktyką produkcyjną, nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia człowieka, powodować niemożliwych do przyjęcia zmian w składzie żywności, powodować pogorszenia jej cech organoleptycznych. Dokumentem dopuszczającym opakowanie do obrotu jest deklaracja zgodności czyli pisemna deklaracja potwierdzająca spełnienie zapisów rozporządzenia 1935/2004 oraz aktów wykonawczych dotyczących poszczególnych grup materiałów a w przypadku ich braku nakładająca obowiązek spełnienia wymagań przepisów krajowych, (jeżeli takie istnieją). Dodatkowo podany jest wymóg posiadania dokumentów na podstawie, których wystawiono deklarację zgodności.

Tworzywa sztuczne

Podstawowym dokumentem regulującym zasady stosowania tworzyw sztucznych do kontaktu z żywnością jest rozporządzenie (UE) nr 10/2011[4]. Wymienia ono listę monomerów i dodatków do tworzyw dopuszczonych do kontaktu z żywnością. Określa dopuszczalny limit uwalniania zwany migracją specyficzną substancji do żywności, suplementu diety lub produktu leczniczego. Wymienia listę płynów modelowych imitujących żywności oraz podaje czas i temperaturę przeprowadzania badań potwierdzających zgodność z wymaganiami rozporządzenia.

Zadruk

Ważnym aspektem oceny bezpieczeństwa zadrukowanych opakowań farmaceutycznych jest kwestia migracji składników druku. Dotyczy to szczególnie blistrów i saszetek. Sprawa ta nie została uregulowana na poziomie Farmakopei. Z tego powodu stosuje się wymagania spożywcze. Są to wymagania szwajcarskiego rozporządzenie RS 817.023.21[5].

Zarówno farby drukarskie jak i lakiery stosowane do zadrukowywania opakowań spożywczych czy farmaceutycznych muszą być dopuszczone do pośredniego kontaktu z żywnością, czyli być tzw. farbami lowmigration. Ten fakt powinien odnotować producent/dostawca farb jasno i precyzyjnie w deklaracji zgodności, podając jednocześnie przepisy których spełnienie deklaruje. Przywołane rozporządzenie podaje dopuszczalny skład farb i lakierów. Badania uwalniania składników czyli migracji przeprowadza się tak samo jak w przypadku rozporządzenia (UE) nr 10/2011.