Wytyczne dla produktów leczniczych stosowanych razem z wyrobami medycznymi

Dostęp do leków po przystępnych cenach, walka z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, etyczne badania kliniczne oraz zachęty do badań i rozwoju to tylko niektóre z kluczowych zagadnień, którymi zajmuje się UE w tej dziedzinie. Postęp naukowy i technologiczny oraz pojawiające się zagrożenia dla zdrowia wymagają, aby środki ustawodawcze i polityczne podlegały regularnej ocenie i działaniom następczym.

Cechą, jaka odróżnia produkty lecznicze i wyroby medyczne od siebie, jest cel ich przeznaczenia oraz skutek, jaki mają osiągnąć w organizmie człowieka. Najprościej można powiedzieć, że produkt leczniczy służy do zapobiegania chorobom lub ich leczenia, zaś wyrób medyczny używany jest uzupełniająco w terapii leczniczej. Produkty te różnią się nie tylko celem, jaki ma być uzyskany poprzez ich zastosowanie, ale także procedurami ich produkcji, nadzorem i kontrolą urzędową.

Wyroby medyczne dzieli się na klasy, co rzutuje na zakres dokumentacji towarzyszącej powstaniu danego wyrobu. Wprowadzenie wyrobu do sprzedaży wymaga między innymi zgłoszenia lub powiadomienia Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPLWMiPB), przeprowadzenia oceny klinicznej oraz uruchomienia specjalnego systemu dotyczącego postępowania w przypadkach incydentów medycznych i dotyczących bezpieczeństwa wyrobu medycznego. Kontrolę i nadzór sprawuje inspekcja farmaceutyczna oraz URPLWMiPB.

Czasami trudno rozróżnić czy to produkt leczniczy, wyrób medyczny czy już produkt kombinowany i dopasować konkretną procedurę. Szczególne przypadki stosowania ustawy o wyrobach medycznych (art. 4.) mają zastosowanie, gdy wyrób medyczny i aktywny wyrób medyczny do implantacji zawiera, jako integralną część, substancję, która stosowana oddzielnie byłaby produktem krwiopochodnym bądź produktem leczniczym i która może działać na organizm ludzki pomocniczo względem wyrobu medycznego. Analogiczne wymaganie obowiązuje, gdy dany wyrób medyczny jest przeznaczony do podawania produktu leczniczego.

Ustawa o wyrobach medycznych wskazuje na podstawową dyrektywę interpretacyjną w zakresie rozstrzygania, czy dany produkt należy uważać za wyrób medyczny, czy za produkt leczniczy, precyzując, że decydujące znaczenie ma zasadniczy sposób działania danego produktu. Niemniej jednak w przypadku niezgodności Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych może zawsze odmówić wpisania danego wyrobu do swego rejestru.

Stąd w lipcu br. Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi Europejskiej Agencji Leków opublikował ostateczną wersję „Wytycznych w sprawie dokumentacji dotyczącej jakości produktów leczniczych stosowanych razem z wyrobami medycznymi”, które zaczną formalnie obowiązywać 1 stycznia 2022 r. Dokument rozjaśnia część z pojawiających się po wejściu w życie Rozporządzenia 2017/745 (tzw. „MDR„) wątpliwości dotyczących sposobu prowadzenia dokumentacji niektórych grup produktów leczniczych.

Dokument skierowany jest do podmiotów chcących uzyskać pozwolenie na dopuszczenie do obrotu bądź posiadających już w swoim zakresie produkty lecznicze należące do jednej z trzech grup tzw. Drug-Device Combination (DDC), czyli:

• integral DDC, tj. produktów leczniczych, które razem z wyrobem medycznym lub jego częścią stanowią integralny produkt – jako przykład takich produktów można wskazać między innymi uprzednio wypełnione produktem leczniczym strzykawki i iniektory jednorazowego użytku, implanty uwalniające produkt leczniczy, inhalatory ciśnieniowe czy wkładki wewnątrzmaciczne,

• co-packaged DDC, czyli produktów leczniczych pakowanych razem z wyrobem medycznym, np. z igłą, strzykawką, łyżką do podawania syropu,

• referenced DDC, rozumianych jako produktów leczniczych, których ulotka lub ChPL wskazuje na konieczność zakupu konkretnego wyrobu medycznego w celu używania razem z produktem leczniczym, np. inhalatora lub pompy insulinowej.

Jeżeli produkt leczniczy będzie zaliczał się do kategorii produktów leczniczych terapii zaawansowanej (tzw. ATMP), wytyczne będą mogły być stosowane częściowo – w zakresie, w jakim danej kwestii nie będą regulować wytyczne wydane specjalnie dla tych produktów.

Jednocześnie Komitet podkreślił, że wytyczne nie znajdą zastosowania w przypadku produktów leczniczych weterynaryjnych, wyrobów medycznych do diagnostyki in-vitro, systemów i zestawów zabiegowych, produktów, w których wyrób ma działanie pomocnicze oraz takich, które posiadają co prawda odniesienie do stosowania wraz z wyrobem medycznym, ale nie jest ono wystarczająco skonkretyzowane.

Zasadniczo dokumentacja produktu leczniczego używanego w połączeniu z wyrobem medycznym powinna uwzględniać ocenę jakości zarówno substancji leczniczej jak i połączonego z nią wyrobu medycznego. W szczególności powinno znajdować się w niej omówienie wpływu wyrobu medycznego na profil cech jakościowych produktu (QTPP, ang. Quality Target Product Profile), krytyczne atrybuty jakości (CQA, ang. Critical Quality Attributes) oraz całościową strategię kontroli produktu leczniczego.

W związku z wprowadzonymi przez art. 117 Rozporządzenia 2017/745 zmianami dotyczącymi pkt 12 sekcji 3.2 załącznika I do dyrektywy 2001/83/WE, podmioty ubiegające się o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla produktu leczniczego stanowiącego integralny produkt z wyrobem medycznym zobowiązane są do przedłożenia wyników oceny zgodności wyrobu medycznego z odpowiednimi ogólnymi wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i działania (tzw. GSPR) określonymi w załączniku I do MDR. Jeżeli dokumentacja nie zawiera tych wyników i jeżeli ocena zgodności wyrobu wymaga zaangażowania jednostki notyfi kowanej, wnioskodawca jest zobowiązany do przedstawienia odpowiedniej opinii wydanej przez odpowiednią jednostkę notyfi kowaną.

Zgodnie z założeniami wytycznych, organy odpowiedzialne za ocenę dokumentacji produktów leczniczych powinny oceniać jedynie aspekty wyrobu medycznego istotne dla jakości, bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego (a co za tym idzie jego stosunku korzyści do ryzyka), a jednostki notyfikowane powinny oceniać jedynie odpowiednie wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania dla wyrobu. Dzięki zawartym w wytycznych informacjom możliwe będzie „dublowanie” wykonywania tych samych działań przez podmioty wnioskujące o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego, organy wydające te zezwolenia oraz jednostki notyfikowane.

Wytyczne w części dotyczącej założeń podkreślają, że wymagany zakres dokumentacji może być różny dla poszczególnych produktów, w zależności od ich konfi guracji oraz potencjalnego wpływu wyrobu na ocenę korzyści i ryzyka. Jednakże część z zaleceń dotyczących dokumentacji jest wspólna dla każdej z grup Drug-Device Combinations.

Dla przykładu, dane dotyczące wyrobów lub ich części powinny być jasno ustrukturyzowane i zaprezentowane zgodnie z formatem elektronicznego wspólnego dokumentu technicznego (eCTD). Ponadto jeżeli w portfolio produktów wnioskodawcy dostępne są już dane dotyczące danego wyrobu, to będą mogły one zostać wykorzystane w ocenie jako dane pomocnicze. Nowe zasady dopuszczają również dokonywanie odesłań pomiędzy modułami dokumentacji.

Wytyczne precyzują, jakie informacje na temat wyrobów medycznych lub ich części powinny znaleźć się w dokumentacji produktu i w którym dokładnie module powinny zostać umieszczone. Mowa tu m. in. o danych nt. przewidzianego zastosowania wyrobu, kompatybilności z produktem leczniczym czy dozowania produktu. Istotne z perspektywy wnioskodawców okaże się zapewne także to, czego w dossier zasadniczo nie trzeba będzie umieszczać – danych administracyjnych wyrobu, tj. danych producenta i autoryzowanego przedstawiciela, znaku CE, kodu UDI, symboli zgodnych z normami zharmonizowanymi czy odniesień do raportów z nadzoru rynkowego.

Dokument omawia również inne kwestie, takie jak problematykę aktualizacji dokumentacji w przypadku dokonania następczej  zmiany w wyrobie medycznym będącym częścią produktu integralnego lub pakowanym razem z produktem leczniczym – w tej sytuacji podmiot odpowiedzialny będzie musiał przeprowadzić odpowiednie zmiany porejestracyjne zgodnie z przepisami Rozporządzenia 1234/2008. Jeżeli niejasne będzie, czy aktualizacja dokumentacji jest konieczna, podmiot będzie mógł skonsultować się w tym zakresie z organem właściwym, który wydał pozwolenie na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego.

Dokument dopuszcza możliwość odejścia od niektórych wymogów, gdy w grę wchodzić będą nowe technologie – o ile zostanie to odpowiednio dobrze uzasadnione. W ramach powyższego, w wytycznych znalazło się zalecenie, aby w ramach rozwoju produktów wykorzystujących nowe technologie odpowiednio szybko angażować we współpracę organ nadzoru. Można to zrobić m.in. poprzez wystąpienie z oficjalną prośbą o udzielenie doradztwa naukowego lub za pośrednictwem odpowiedniego biura Grupy zadaniowej ds. Innowacji Europejskiej Agencji Leków (ang. Innovation Task Force). Konieczne jest oczywiście odpowiednie szybkie zaangażowanie jednostki notyfi kowanej.

Wytyczne, choć miejscami są dosyć ogólne, wydają się wyjaśniać wiele wątpliwości dotyczących dokumentacji produktów leczniczych wykorzystywanych w kombinacji z wyrobami medycznymi.

Marzena Pytlarz
PPC Legal

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Farmaceutycznego" 3/2021