Kobiety w ciąży – nowe szanse w refundacji

Tym samym rozszerzono katalog podmiotów uprawnionych do otrzymania refundowanych produktów leczniczych na kobiety ciężarne, które podobnie jak wcześnie w przypadku seniorów, otrzymały wyjątkowe uprawnienia refundacyjne. Recepty na produkty lecznicze refundowane przeznaczone dla kobiet w ciąży oznaczone zostały jako leki „C”. Na liście znajduje się obecnie 114 produktów leczniczych (przy czym jest to liczba uwzgledniająca odrębnie prezentację leku oraz zawartość opakowania), które zgodnie z dostępnymi informacjami są najczęściej stosowane przez kobiety w ciąży. Natomiast już padły obietnice ze strony Ministerstwa Zdrowia, że lista „C” będzie sukcesywnie uzupełniana o kolejne pozycje.

Pojawienie się nowych uprawnień dla kobiet w ciąży otwiera nowe możliwości refundacyjne dla przyszłych wnioskodawców. Niewykluczone, że lista produktów dostępnych bezpłatnie dla kobiet w ciąży wkrótce się powiększy i obejmie nie tylko leki.

Firmy farmaceutyczne oraz producenci żywności mogą starać się o realizację kolejnych potrzeb pacjentek i uzyskać dostęp do publicznego finansowania swoich produktów. Obecnie jest najlepszy czas na to, aby wnioskować o rozszerzenie listy „C” o nowe produkty. Jest zatem o co walczyć.

Zmiana na tle międzynarodowym

Do dnia pojawienia się najnowszego obwieszczenia refundacyjnego, kobiety w ciąży nie posiadały specjalnych uprawnień refundacyjnych w Polsce. Dostęp do produktów refundowanych nie był związany z faktem bycia w ciąży, a z obecnością konkretnych chorób, które uprawniały do otrzymania produktów refundowanych w odpowiednio niższej cenie. Nabycie leków przez kobiety w ciąży nie było finansowane tak jak obecnie w całości ze środków publicznych.

Co istotne w przypadku produktów leczniczych podawanych podczas porodu oraz w czasie połogu były i nadal są one finansowane na dotychczasowych zasadach i kobieta ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej. Natomiast do tego została dodana nowa grupa wspomnianych uprawnień.

Celem wprowadzenia nowych regulacji było bowiem zapewnienie kobietom w ciąży bezpłatnego dostępu do leków służących leczeniu schorzeń związanych z ciążą, co ma poprawić ich sytuację finansową oraz zapewnić prawidłowy rozwój dziecka. Polityka prorodzinna Polski w dużej mierze zaczęła orientować się na zdrowie ciężarnych i jest to jak najbardziej słuszny kierunek. Analizując jednak systemy refundacji innych państw, widoczne jest, że Polska zaczyna podążać za standardami światowymi w refundacji produktów dla kobiet w ciąży. Nie trzeba szukać daleko, by zobaczyć, że wiele państw członkowskich uznało zasadność wprowadzenia podobnych rozwiązań.

Zasady refundacji leków dla kobiet w ciąży

W objęciu refundacji produktów leczniczych dla kobiet w ciąży widoczna jest analogia do przepisów dotyczących uprawnień do bezpłatnych leków dla świadczeniobiorców po ukończeniu 75. roku życia. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw1 (dalej jako: „Ustawa zmieniająca”) doprecyzowała, że bezpłatne leki przysługują od momentu stwierdzenia ciąży do 15 dni po planowanej dacie porodu. Uprawnienie nie obejmuje zatem okresu porodu i połogu.

Co istotne w przypadku produktów leczniczych podawanych podczas porodu oraz w czasie połogu były i nadal są one finansowane na dotychczasowych zasadach i kobieta ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej. Natomiast do tego została dodana nowa grupa wspomnianych uprawnień.

Prawo do otrzymania bezpłatnych leków nie zostało przy tym uzależnione od sposobu poczęcia, natomiast ciąża musi być odpowiednio stwierdzona na podstawie zaświadczenia (jedno zaświadczenie wystarczy na okres trwania ciąży). Uprawnienia w tym zakresie posiada lekarz z tytułem specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii, lekarz w trakcie odbywania specjalizacji w tej dziedzinie, położna podstawowej opieki zdrowotnej lub położna wykonującą świadczenia opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w poradni położniczo-ginekologicznej.

Podstawę do wydania bezpłatnych leków stanowi recepta wydana przez lekarza lub położną, o których mowa wyżej lub wydana przez innego lekarza na podstawie wspomnianego zaświadczenia, na której będzie znajdowała informacja o uprawnieniu „C”, jako zapis na recepcie. Ważny jest również fakt, że każda kobieta w ciąży będzie mogła otrzymać receptę na darmowe leki bez względu na fakt posiadania ubezpieczenia zdrowotnego.

Produkty lecznicze objęte refundacją

Ustawa zmieniająca wprowadziła refundację produktów leczniczych „koniecznych do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych wynikających z ciąży”. Zgodnie z uzasadnieniem wprowadzonych zmian, lista „C” będzie tworzona w oparciu o bezpieczeństwo kobiet w ciąży, a także płodu. Resort zdrowia w projekcie zmian zapowiedział, że nie ma potrzeby, aby refundację otrzymały leki sprowadzane w trybie interwencyjnym, gdyż najczęściej stosowane leki przez kobiety w ciąży są powszechnie dostępnymi w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pierwszy wykaz produktów leczniczych dostępnych bezpłatnie dla kobiet w ciąży zawiera produkty stosowane powszechnie w profilaktyce przeciwzakrzepowej, w tym w zapobieganiu żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej, insuliny oraz zawierające hormon tarczycy – lewotyroksyna, stosowany w niedoczynności tarczycy. Pozostałymi produktami widniejącymi na liście refundacyjnej są leki na nadciśnienie oraz progesteron – luteina, stosowana na podtrzymanie ciąży. Tym samym obecnie mimo pozornej dużej ilości produktów leczniczych (114), objęto refundacją niewiele substancji czynnych, zaś ich przeznaczenie jest dość wąskie.

Na liście produktów zabrakło więc najbardziej powszechnych preparatów witaminowych oraz dostarczających składniki mineralne, zalecanych kobietom w ciąży. W tym przede wszystkim produktów zawierających kwas foliowy, którego niedobór może spowodować wady cewy nerwowej oraz preparatów dostarczających witaminę D, jod, wapń, żelazo, które w ciąży są szczególnie polecane. Brak jest także produktów z kwasami DHA. Lista nie zawiera także produktów, które mogłyby wesprzeć ciężarną w najbardziej popularnych dolegliwościach ciążowych, takich jak nudności czy problemy z wypróżnianiem.

W ostatnich dniach września Rada Przejrzystości zastanawiała się nad zasadnością dodania do listy bezpłatnych leków dla kobiet w ciąży produktów na astmę, cholestazę ciężarnych, szczepionek przeciwko grypie oraz produktów na padaczkę. Mamy nadzieję, że wkrótce te, jak i nowe produkty pojawią się na liście "C".

Nowe możliwości refundacyjne

Z darmowych leków każdego roku korzystać będzie wiele tysięcy ciężarnych. Jest to duża liczba świadczeniobiorców, którą warto objąć jak najszerszą pomocą.

Wprowadzone zmiany nie przewidują obecnie możliwość objęcia refundacją suplementów diety, które dostarczają najpotrzebniejszych witamin i składników mineralnych zalecanym kobietom w ciąży. Jest to pewna niespójność, bowiem jeżeli założeniem do ustalenia listy „C” było „zaspokojenia potrzeb zdrowotnych wynikających z ciąży”, to suplementy diety i preparaty witaminowe są kluczowe dla przebiegu i rozwoju ciąży oraz zdrowia matki i dziecka. Powszechnie wiadomo, że dieta ciężarnej jest kluczowa dla zdrowia dziecka.

Zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczącymi suplementacji u kobiet ciężarnych z 2020 r., kobiety w ciąży powinny w sposób szczególnie przemyślany przygotować swoją dietę, gdyż nieodzownie wpływa ona na zdrowie dziecka. Stąd też zgodnie z ww. zaleceniami rekomenduje się stosowanie preparatów żelaza przed 16 t.c. u kobiet z niedokrwistością z niedoboru żelaza (tj. z Hb<11 g/dl i obniżonym stężeniem ferrytyny) oraz dopuszczenie suplementacji żelaza w dawce do 30 mg/d u kobiet bez anemii ze stężeniem ferrytyny poniżej 60 mcg/l po 16 tygodniu ciąży. W przypadku kwasu DHA niezbędnego dla zachowania prawidłowego rozwoju na poziomie komórkowym, neuronowym, zapewnienia prawidłowej ostrości wzroku oraz prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka, rekomenduje się suplementację co najmniej 200 mg DHA u wszystkich ciężarnych. W przypadku małej ilości spożywania ryb, można rozważyć zwiększenie dawek DHA. PTGiP zaleca, by w okresie ciąży i laktacji u kobiet bez obciążeń sugerujących deficyt witaminy D i z prawidłowym BMI włączano suplementację 1500-2000 IU witaminy D/dobę, natomiast suplementacja jodu u wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy powinna wynosić 150 – 200 mcg/dobę. W przypadku kwasu foliowego, rekomendacje do jego suplementacji dotyczą nie tylko kobiet w wieku prokreacyjnym, ale także w czasie ciąży.

Można zatem wskazać, że na liście „C” oprócz preparatów koniecznych do leczenia kobiet w ciąży, powinny znaleźć się produkty dbające o zdrowie ciężarnych i dzieci, które powszechnie są zalecane kobietom w ciąży. Niestety nie wszystkie kobiety w ciąży stać na prawidłowe odżywianie, zatem refundowanie także takich produktów, powinno być priorytetem Ministerstwa Zdrowia. Zgodnie z maksymą „lepiej zapobiegać niż leczyć”, o wiele bardziej uzasadnione jest dbanie o odpowiednie odżywienie ciężarnej, niż w przyszłości walczenie z chorobami, które mogą się pojawić u dziecka. Tym bardziej, że jednak większość ciężarnych jest zdrowych i ciąża przebiega u nich w sposób fizjologiczny, a zatem jedyne preparaty, które są im zalecane, dotyczą właśnie prawidłowego odżywiania.

Podsumowując, pojawienie się nowych przepisów, dotyczących systemu refundacji należy ocenić jako korzystne. Niemniej jednak, istotne jest, aby lista „C” została rozszerzona tak, aby kobiety ciężarne w sposób istotny otrzymały pomoc w leczeniu i odżywianiu, jaka jest niezbędna im i ich dzieciom. Duża rola, ale także szansa w tym procesie spoczywa na firmach, które mogą ubiegać się o finansowanie nowych produktów.

[1] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2020, poz. 945).

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Farmaceutycznego" 3/2020