Serializacja w przemyśle farmaceutycznym

Farmaceutyczny łańcuch dostaw

Farmaceutyczny łańcuch dostaw to sposób wytwarzania i dostarczania pacjentom wszystkich rodzajów leków, w tym – na receptę. Sieć łańcucha dostaw jest w rzeczywistości bardzo złożona i wymaga szeregu kroków, które należy podjąć, aby zapewnić dostępność leków dla pacjentów. Niewłaściwie dystrybuowane leki wpływają zarówno na reputację firmy i zadowolenie klientów, jak i na potencjalny zysk. Nieefektywny łańcuch dostaw może również zakłócić procesy leczenia pacjentów i mieć negatywny wpływ na zdrowie publiczne.

Na najbardziej podstawowym poziomie łańcuch dostaw farmaceutycznych składa się z pięciu etapów, które zapewniają, że zapasy leków są łatwo dostępne do dystrybucji wśród dostawców i pacjentów. Te pięć etapów to: (1) Farmaceutyki pochodzą z zakładów produkcyjnych; (2) są przekazywane dystrybutorom hurtowym; (3) są dostępne w aptekach detalicznych, wysyłkowych i innych; (4) podlegają negocjacjom cenowym i przetwarzane przez ekrany zarządzania jakością i wykorzystaniem przez firmy zarządzające świadczeniami farmaceutycznymi; oraz (5) są wydawane przez apteki i ostatecznie dostarczane i przyjmowane przez pacjentów.

Firmy farmaceutyczne oceniają swoje istniejące strategie łańcucha dostaw, aby poprawić wydajność i zapewnić optymalną jakość produktu. Stało się to szczególnym problemem w przypadku produktów leczniczych wrażliwych i kontrolowanych przez temperaturę, takich jak leki biologiczne, ponieważ często wymagają one chłodzenia oraz specjalistycznej obsługi i monitorowania w całym łańcuchu chłodniczym. Łańcuchy dostaw farmaceutyków będą podlegać ogromnym zmianom, aby sprostać przyszłym potrzebom. Czynniki wymuszające te zmiany obejmują: nowe rodzaje produktów leczniczych, licencjonowanie na żywo, większy nacisk na wyniki, nowe sposoby świadczenia opieki zdrowotnej i większą kontrolę publiczną.

Regulacje prawne

Dyrektywa 2001/83/WE określa środki zapobiegające wprowadzaniu sfałszowanych produktów leczniczych do legalnego systemu dystrybucji poprzez wymóg stosowania zabezpieczeń, obejmujących niepowtarzalny identyfi kator oraz element uniemożliwiający naruszenie opakowania, na opakowaniach niektórych produktów leczniczych stosowanych u ludzi w celu umożliwienia ich identyfikacji i potwierdzenia ich autentyczności.

Zgodnie z art. 2 Rozporządzenia 2016/161 zabezpieczenia powinny być stosowane na opakowaniach produktów leczniczych przeznaczonych dla ludzi. Zabezpieczenie składa się z : elementu uniemożliwiającego naruszenie opakowania – ATD (ang. anti-tampering device) i niepowtarzalnego identyfikatora – UI (ang. unique identifier). Niepowtarzalny identyfikator składa się z następujących elementów danych: (1) kodu umożliwiającego rozpoznanie co najmniej nazwy, nazwy zwyczajowej, postaci farmaceutycznej, mocy, wielkości opakowania i rodzaju opakowania produktu leczniczego opatrzonego niepowtarzalnym identyfikatorem („kod produktu”); (2) ciągu znaków numerycznych lub alfanumerycznych o długości maksymalnie 20 znaków, wygenerowanego przez deterministyczny lub niedeterministyczny algorytm randomizacyjny („numer seryjny”); (3) krajowego numeru refundacyjnego lub innego krajowego numeru identyfikacyjnego produktu leczniczego, jeżeli jest on wymagany przez państwo członkowskie, w którym produkt jest przeznaczony do wprowadzenia do obrotu; (4) numeru serii; (5) terminu ważności. Wytwórca, stosujący opakowania zewnętrzne, na których został wcześniej naniesiony niepowtarzalny identyfikator przez dostawcę materiałów opakowaniowych ma obowiązek zweryfikować przed zwolnieniem produktu leczniczego do obrotu, czy kod kreskowy 2D, zgodny z art. 5 i 6 Rozporządzenia 2016/161, jest czytelny i zawiera prawidłowe informacje. Możliwe powinno być zidentyfikowanie i weryfikacja autentyczności pojedynczego opakowania produktu leczniczego przez cały czas pozostawania produktu leczniczego na rynku oraz przez dodatkowy czas niezbędny do zwrotu i usunięcia opakowania po upływie terminu ważności. Z tego powodu ciąg znaków wynikający z połączenia kodu produktu i ciągu numeru seryjnego powinien być niepowtarzalny dla danego opakowania produktu leczniczego przez okres co najmniej jednego roku po upływie terminu ważności opakowania lub przez okres pięciu lat po dopuszczeniu produktu do sprzedaży lub dystrybucji.

Od serializacji do agregacji

Serializacja jest procesem przypisywania unikalnego numeru seryjnego każdej jednostce produktu oferowanego do sprzedaży. Przykładem serializacji są procesy takie jak: znakowanie opakowań lub znakowanie żywności. Oznakowanie produktu wiąże się z nadaniem niepowtarzalnego numeru seryjnego powiązanego z informacjami o producencie produktu, dacie ważności numeru partii i umożliwia śledzenie produktu w całym łańcuchu dostaw.

Jednym z ostatnich wymagań poprawy jakości leków jest ich identyfikowalność. Serializacja leków to praktyka, która zapewnia unikalny numer rozpoznawczy dla każdej jednostki leku. Podany numer może służyć do śledzenia i uwierzytelniania produktów w łańcuchu dystrybucji, co pozwala na identyfikację podróbek. W numerze seryjnym należy wprowadzić kilka zasadniczych elementów: kod produktu, który może podać podstawowe cechy, takie jak nazwa, postać farmaceutyczna, stężenie, opakowanie, numer partii, data ważności oraz numer seryjny uzyskany za pomocą skomputeryzowanego algorytmu. Numer seryjny musi być unikalny i nie może się powtarzać przez co najmniej pięć lat od jego wprowadzenia na rynek.

Zabezpieczony lek sprawdzany jest w obiegu otwartym lub aptece poprzez odczyt kodu kreskowego i otrzymuje od zintegrowanego systemu komputerowego potwierdzenie jego autentyczności, dzięki czemu może go wycofać z eksploatacji i zapewnić jego bezpieczeństwo pacjentowi. Jeśli proces wykaże niezgodność, system komputerowy generuje ostrzeżenie, a lek jest wycofywany, a następnie sprawdzany. Pacjent otrzymuje kolejny lek, zweryfikowany pod kątem autentyczności i ma całkowitą gwarancję, że lek jest oryginalny, ryzyko sfałszowania zbliża się do zera. Mechanizm serializacji i weryfikacji produktów leczniczych dotyczy wyłącznie leków wydawanych na receptę i nie jest wymagany w przypadku leków dostępnych bez recepty, suplementów diety i wyrobów medycznych.

Serializacja obejmuje procesy generowania, kodowania i weryfikowania unikalnej tożsamości poszczególnych elementów fizycznych. Bez masowej serializacji autentyczność i ważność dotyczy tylko numeru partii składającego się z tysięcy paczek. Nie można jednak uwierzytelnić konkretnego opakowania danego leku. W połączeniu z technologią Track and Trace, serializacja ułatwia śledzenie produktu w łańcuchu dostaw i umożliwia ukierunkowaną identyfikację produktów do wycofania. Global Standards one (GS1) to organizacja non-profit, która opracowuje globalne standardy identyfikacji towarów i usług. Standardy GS1 są używane do identyfikacji produktów farmaceutycznych w 60 krajach na całym świecie.

Główny problem leków sfałszowanych polega na dynamicznym rozwoju zjawiska fałszowania produktów leczniczych na skale globalną. Poza – najczęściej – ceną produktu, główną różnicą pomiędzy lekiem oryginalnym, a sfałszowanym jest brak występowania w nich substancji czynnych. W lekach sfałszowanych często znajduje się niewłaściwa dawka substancji czynnej, której może być zbyt dużo lub zbyt mało, bądź jej nieaktywny farmakologicznie izomer. Znaczącym problemem są także nieodpowiednie proporcje składników całego produktu oraz obecność zanieczyszczeń i substancji trudnych do zidentyfikowania. Podrobiony lek można rozpoznać często poprzez brak obecności zabezpieczeń, inne wymiary opakowania lub zmienioną czcionkę.

Większość świata wymaga serializacji produktu zgodnie ze standardem GS1 kodu kreskowego 2D. Kod kreskowy 2D zawiera różne dane, które zazwyczaj obejmują identyfikator firmy, globalny numer handlowy, krajowy kod produktu, datę ważności i dodatkowe pola. Ze względu na to, że proces serializacji różni się w zależności od krajowych praw i rozporządzeń, można zaobserwować kilka różnic.

Pod względem formatu numeru seryjnego wiele krajów będzie przestrzegać standardu GS1, ale inne będą dyktować własne. I podczas gdy dla większości krajów generowanie liczb jest obowiązkiem producenta, Chiny wymagają, aby firmy zażądały ich od rządu. Kraje mają różne wytyczne dotyczące tego, jakie poziomy pakowania muszą być serializowane. Na przykład w Unii Europejskiej serializacja jest wymagana tylko na poziomie jednostki. W innych krajach opakowanie podstawowe, drugorzędne lub trzeciorzędne może również wymagać jednoznacznej identyfikacji. Większość przepisów dotyczących śledzenia obejmuje wszystkie leki na receptę, ale niektóre kraje określiły tylko niektóre klasyfikacje leków, podczas gdy inne mogą obejmować próbki farmaceutyczne lub niektóre produkty dostępne bez recepty.

Przepisy dotyczące serializacji to coś więcej niż zgodność. Firmy farmaceutyczne osiągną wiele wewnętrznych korzyści, stosując system serializacji. Serializacja może udowodnić autentyczność produktów, co oznacza, że producent może wykrywać i zwalczać podrabiane produkty, a ostatecznie chronić markę swojej firmy. Producenci mogą uzyskiwać informacje o produktach w trakcie ich przechodzenia przez łańcuch dostaw. Widoczność łańcucha dostaw może pomóc firmie kontrolować zapasy i obniżyć koszty. Wytwórcy widzą również wpływ zakłóceń łańcucha dostaw. Producenci mogą przeprowadzać precyzyjne wycofania, wskazując lokalizacje, do których otrzymał dany produkt.

Agregacja może być częścią rozwiązania serializacji na liniach produkcyjnych. Serializacja polega na dodaniu unikalnego identyfikatora do każdego produktu na poziomie indywidualnego opakowania, tj. na poziomie, na którym pacjenci lub klienci otrzymują produkt. Jednak te indywidualne produkty na poziomie opakowania nie trafiają z linii produkcyjnej do pacjenta/klienta przez łańcuch dystrybucji jako produkt na poziomie indywidualnego opakowania. Zamiast tego, wiele pojedynczych produktów na poziomie opakowań jest pakowanych w pudełka, a następnie wiele skrzynek jest pakowanych na paletach.

Rozwiązanie agregujące dodaje kody na zewnątrz skrzynek i palet, aby zidentyfikować znajdujące się wewnątrz poszczególne produkty na poziomie opakowania. Dzięki temu można dowiedzieć się, co znajduje się w skrzyni lub palecie, skanując kod na zewnątrz, tzn. nie trzeba otwierać skrzyni, aby uzyskać numer seryjny każdego produktu na poziomie opakowania. Pracownicy magazynowi mogą zeskanować kod kreskowy opakowania zbiorczego i od razu zidentyfikować całą jego zawartość. W rezultacie, jeżeli dana firma wdroży rozwiązanie do weryfikacji autentyczności produktów leczniczych które umożliwia agregację uprości ono procesy operacyjne w magazynie i ułatwi proces wycofywania z obrotu handlowego numerów seryjnych produktów przeznaczonych na eksport.

5 poziomów serializacji

Jako proces złożony, serializacja charakteryzuje się kilkoma istotnymi poziomami. Każdy „poziom” (ang. Level) to etap procesu serializacji, skoncentrowany przede wszystkim na zarządzaniu i wymianie informacji.

Poziom pierwszy (L1 – ang. Level 1) obejmuje urządzenia sprzętowe, takie jak kamery, drukarki i sprzęt do kontroli wizyjnej, które wykonują drukowanie, kontrolę wizyjną, odrzucanie i obsługę materiałów na linii. Na każdym poziomie serializacji niezwykle ważne jest wykorzystanie wzajemnych połączeń i interoperacyjności — decyzje, które podejmujesz dzisiaj, mogą wpłynąć na wydajność operacyjną partnerów handlowych, dostawców, agencji rządowych i klientów.

Poziom 2 (L2) sprowadza się do oprogramowania linii, które mapuje z L1 do zarządzania sprzętem i systemami drukowania w połączeniu z linią pakującą. Oprogramowanie L2 zarządza urządzeniami, które serializują i pakują produkty oraz wspiera integrację urządzeń z systemami lokalizacji w celu prowadzenia operacji magazynowych. Poziom 3 (L3) stanowi oprogramowanie, które przydziela numery seryjne do linii, weryfikuje integralność informacji przesyłanych do systemu przedsiębiorstwa oraz wprowadza zmiany w hierarchiach agregacji i przetwarzaniu przesyłek.

Globalny system korporacyjny umożliwia zarządzanie wszystkimi danymi związanymi z serializacją i przepisami oraz procesami biznesowymi. L4 jest niezbędny do zarządzania i weryfikacji danych, które muszą towarzyszyć każdemu numerowi seryjnemu. Rozpoczynając serializację na linii pakowania (L1-L3), należy jednocześnie określić sposób wykorzystania i integracji linii z architekturą przedsiębiorstwa (L4). Najdokładniejsza i najbardziej zwięzła definicja systemu poziomu 4 polega na tym, że zarządza on działaniami biznesowymi związanymi z produkcją, magazynowaniem i dystrybucją. Ostatnim poziomem jest L5, który umożliwia zarządzanie wszystkimi danymi serializacji i przepisami z partnerami, klientami i organami regulacyjnymi [Fot. 2]. Poziom 5 należy do komunikacji ponad przedsiębiorstwem umożliwiającej bezpieczną wymianę danych serializacyjnych z Urzędami.

Przyszłość globalnej serializacji

Przemysł farmaceutyczny jako dziedzina i jego prawodawstwo szybko ewoluują na całym świecie. Rządy wymagają identyfikowalności, aby zapewnić możliwość prześledzenia wszystkich etapów łańcucha dystrybucji, od produkcji po aptekę i pacjenta. Szczegółowy model zapewnia elektroniczny rodowód każdej wyprodukowanej pojedynczej jednostki leku i pomaga prześledzić cały łańcuch dystrybucji od producenta do pacjenta znającego historię i transakcję. Można zastosować nowe cyfrowe rozwiązania do walki z fałszywymi lekami: identyfikację radiową, zaawansowane metody obliczeniowe, weryfikację online, technologia 'blockchain'.

Na przykład implementacja zdecentralizowanej aplikacji (DAPP) została zakodowana i przetestowana jako prototyp w sieci blockchain Ethereum Ropsten. Identyfikacja za pomocą fal radiowych to nowoczesny sposób śledzenia leku. Podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo regulacyjne zalecają różne środki uwierzytelniające, takie jak hologramy, niewidoczne nadruki i globalny numer jednostki handlowej. Dyrektywy dotyczące zwalczania fałszerstw mogą być bardziej skuteczne, jeśli połączy się co najmniej dwie z powyższych metod.

Serializacja to proces, który odnosi się do śledzenia jednostek leku. Proces ten uzyskuje się poprzez dodanie elektronicznego rodowodu i unikalnego numeru identyfikacyjnego do oryginalnego indywidualnego opakowania. Głównym celem serializacji farmaceutyków jest posiadanie indywidualnego i wyłącznego identyfikatora związanego z każdą jednostką leku. Międzynarodowa mobilizacja oraz bezpieczeństwo i polityka publiczna pomogą zarówno władzom, jak i ludności chronić się przed podrabianymi lekami. Kody kreskowe 2D do szczepionek, wyrobów medycznych lub leków mogą pomóc odpowiedzialnym organizacjom poprzez promowanie wydajnego procesu inwentaryzacji, a także niezbędnych danych w sposobach dystrybucji na całym świecie.

Ponadto cały proces wymaga współpracy partnerów zaangażowanych w proces marketingu leków. Oczekuje się, że przepisy dotyczące serializacji leków obejmą około 70% wszystkich istniejących leków. Obecnie nie ma wspólnych standardów międzynarodowych. Wdrożenie, koordynacja i kontrola serializacji wymagają znacznych nakładów finansowych i dobrego zrozumienia zasad.

Globalizacja wpływa na serializację leków. W ciągu dziesięciu lat śledzenie leków na poziomie jednostkowym może być wymagane przez prawo jako globalnie ustandaryzowana metoda uwierzytelniania. Pilna potrzeba ciągłego aktualizowania tego procesu, np. używania tuszów do zwalczania podrabiania materiałów lub zmiany z modelu uwierzytelniającego na elektroniczny rodowód ze stałą aktualizacją skanowania kodów kreskowych 2D, wynika z istnienia nielegalnych aptek internetowych lub szarej strefy. Pacjenci będą mogli sprawdzić na smartfonie, co kupili w Internecie oraz uzyskać informacje o konkretnym produkcie poprzez skanowanie unikalnych identyfikatorów. W ten sposób ustanawia się bezpośrednią relację zaufania między producentem a pacjentem.

Inna kategoria błędów medycznych, oparta na Liście Pomylonych Nazw Leków (ang. Look-Alike Sound-Alike) może narazić pacjentów na niebezpieczeństwo. Istnieje wiele przeszkód do pokonania ze względu na złożoność fonetyki i terminów językowych między krajami. Podobieństwo między fonetyczno-ortograficzną nazwą leków może prowadzić do licznych błędów. Organizacje opieki zdrowotnej pracują nad algorytmami komputerowymi jako strategiami zapobiegawczymi w celu wykrycia podobieństwa między markami lub zwiększenia różnic w tle oznakowania. Jeśli chodzi o procedury przepisywania i wydawania leków, pilną potrzebą jest posiadanie wspólnej bazy danych i standardowych przepisów, które mogą utrzymać błędy na minimalnym poziomie.

Bibliografia

1. Bansal D., Malla S., Gudala K., Tiwiri P., Anti-counterfeit Technologies a Pharmaceutical Industry Perspective. Scientia Pharmacuetica, 2013.
2. Pascu G., Hancu G., Rusu A., Pharmaceutical Serialization, a Gobal Effort to Combat Couterfeit Medicines. Acta Marlslensis, 2020.
3. Weryfikacja autentyczności produktów leczniczych. Wymagania i wyjaśnienia. Główny Inspektorat Farmaceutyczny, 2019.
4. Fot.1: https://www.nia.org.pl/serializacja/
5. Fot.2: https://www.wipotec-ocs.com/en/news/how-flexible-is-your-serialization-solution/

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Farmaceutycznego" 4/2021