Produkty konopne w suplementach diety i lecznictwie

Historia i wykorzystanie

Jeszcze przed wojną Polska „konopią stała” – z nasion tłoczono olej, a z łodyg pozyskiwano włókna na sznury i tkaniny. Długi okres użyteczności tej rośliny przerwała w 1961 roku decyzja Państw członkowskich ONZ o sklasyfikowanie rośliny jako narkotyku i umieszczenie jej na liście substancji zakazanych. Obecnie, pod ścisłym nadzorem, dozwolona jest uprawa konopii indyjskich (Cannabis indica, np. w Niemczech) i konopii siewnych (Cannabis sativa). Lista zastosowań konopi ciągle się powiększa, ponieważ ta owiana złą sławą roślina ma szerokie i cenne właściwości, a wykorzystywana jest m.in. jako:

• biodiesel i bioetanol, po odpowiednim przygotowaniu, jako alternatywa dla nafty,
• pasza dla zwierząt, którą stanowią nasiona
• materiał energetyczny lub surowiec do produkcji papieru i płyt paździerzowych pozyskany z pulpy po oddzieleniu oleju i ziaren
• tkaniny, ponieważ włókna konopne są bardziej wytrzymałe i delikatniejsze od bawełny
• sposób na rekultywację skażonych terenów lub użyźnianie ubogiej gleby, ponieważ konopie mają zdolność pobierania z ziemi szkodliwych substancji, a jednocześnie nie wymagając pestycydów.

Uprawa konopii na świecie, w Europie i w Polsce

Każdy kraj na świecie posiada własne przepisy prawa dotyczące konopii. W Polsce uprawa odmian innych niż włókniste (zwane też siewnymi) jest zakazana. W Niemczech możliwa jest uprawa konopi włóknistej i indyjskiej w celach medycznych. W Holandii dopuszczalna jest sprzedaż produktów spożywczych oraz suszu z konopii, a w Kanadzie mówi się nawet o otwarciu nowego kierunku studiów – marihuanistyki.

Produkty konopne w przemyśle spożywczym i suplementach

W oleju konopnym nienasycone kwasy tłuszczowe (omega 3 i 6) mogą stanowić nawet 90%, a ich proporcja jest idealna – 3:11. Znaczenie NNKT w diecie jest niebagatelne, a prozdrowotne właściwości takie jak minimalizowanie ryzyka chorób serca – powszechnie znane, dlatego codzienne spożywanie niewielkiej ilości oleju konopnego jest bardzo wskazane.

W suplementach diety wykorzystuje się dwie pochodne z tej rośliny: olej konopny oraz kannabidiol. Jednak najważniejszym obecnie surowcem z konopii jest ekstrakt z nasion, a jego najskuteczniejsze pozyskanie gwarantuje użycie CO2 w stanie nadkrytycznym, zapobiegające degradacji najbardziej wrażliwych substancji. Z niego właśnie w odpowiednim procesie otrzymujemy kannabidiol. W pierwszej kolejności usuwa się substancje balastowe (woski, białka, chlorofil), a następnie poddaje destylacji, w wyniku której otrzymuje się izolat – kannabidiol w postaci krystalicznej o czystości ok. 98-99%. Konopie kojarzone są głównie z THC, ale należy zaznaczyć, że poza tą substancją, w krzewie występują licznie inne, całkowicie pozbawione działania psychoaktywnego kannabinoidy. Są to m.in. (najbardziej znany) CBD, CBDA (prekursor CBD), CBG, CBDV oraz terpeny. Przy tych ostatnich warto się zatrzymać, ponieważ są ciekawym i bardzo ważnym składnikiem ekstraktu. Mircen, limonen, pinen, kamfen2 i inne terpeny konopne wykazują działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne oraz dodatkowo efekt anturażu [patrz dalsza część artykułu]. Dlatego też kannabinoidy, a w szczególności CBD w tzw. pełnym spektrum doskonale sprawdzają się w leczeniu chorób skóry, których przebieg wiąże się z wystąpieniem stanu zapalnego3 (atopia, łuszczyca, egzema).

Olejki CBD – rodzaje i różnice

Dopuszczenie konopii do uprawy na terenie Polski poskutkowało szybkim rozwojem niszowej branży tzw. „olejków CBD”. Osoby zainteresowane działaniem produktu muszą przed zakupem poznać specyfikę tego suplementu, gdyż występuje on w różnych postaciach i stężeniach, np.: 1%, 5%, 20%, w oleju konopnym, jako ciemny i jasny ekstrakt.

Stężenia dotyczą ilości kannabidiolu obecnego w ekstrakcie, a jego kolor odzwierciedla ilość substancji balastowych, nie usuniętych w procesie oczyszczania (? efekt anturażu). Najbardziej surowy jest ekstrakt ciemny – pikantny i orzechowy w smaku. Zawiera najwięcej chlorofi lu, flawonoidów, wosków i terpenów – dzięki tym ostatnim wspiera właściwości przeciwzapalne produktu. Jasne ekstrakty są lepiej oczyszczone i posiadają mniejszą zawartość tychże substancji, a co za tym idzie łagodniejszy i przyjemniejszy smak.

Warto wspomnieć o tzw. izolacie, czyli czystym kannabidiolu rozpuszczonym w oleju nośnikowym – najpopularniejszy jest konopny, ale można spotkać także trójglicerydy (Medium Chain Triglycerides). Na korzyść pierwszego przemawia obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych, jednak ma on też swój charakterystyczny smak, który nie każdemu odpowiada. Z kolei MCT są całkowicie bez smaku, dzięki czemu olejek CBD jest łatwy i przyjemny w stosowaniu doustnym, ale nie posiadają żadnych dodatkowych walorów. Niestety działanie takiego izolatu nie zawsze odpowiada dawce, co jest silnie powiązane z efektem synergii.

Efekt anturażu (synergii)

CBD wykazuje ciekawe działanie, zwane efektem otoczenia lub anturażu (z ang. the entourage effect), którego specyfikę zbadał zespół naukowców z Izraela pod kierownictwem Ruth Gallily4. Okazało się, że całe spektrum kannabinoidów w nierafi nowanym ekstrakcie działa skuteczniej niż izolat, czyli czysty, krystaliczny CBD rozpuszczony np. w trójglicerydach. Właściwość ta wynika z synergii wszystkich składników ekstraktu – różne rodzaje kannabinoidów pozyskane z rośliny wraz z terpenami obecne w surowym ekstrakcie potęgują działanie głównej substancji – CBD.

Jakie działanie podczas suplementacji wykazuje CBD?

Producenci olejków deklarują jego działanie przeciwbólowe, przeciwlękowe (łagodzi ataki paniki), antystresowe (ułatwia rozluźnienie i relaks), pomagające w zasypianiu, poprawiające apetyt oraz nastrój, dlatego sprawdza się u użytkowników geriatrycznych oraz osób będących w dużym i przewlekłym stresie.

W artykule opublikowanym w Journal of Cannabis Research pakistańsko-amerykański zespół zebrał wyniki badań dotyczących skuteczności stosowania CBD w różnych schorzeniach związanych z jego deficytem w organizmie, np. depresji, bezsenności, niepokojach, zespole stresu pourazowego5. Zwrócili uwagę na konieczność wykonania dalszych i szczegółowych analiz. Natomiast w raporcie WHO z 2018 roku możemy przeczytać o obiecujących wynikach badań na pacjentach z epilepsją. Wskazuje też na inne zastosowanie (neuroprotekcyjne, przeciwlękowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwastmatyczne i przeciwnowotworowe, a nawet hamujące odrzucenie organu po transplantacji), ale ze względu na ograniczoną ilość dowodów badań przedklinicznych i klinicznych wyraźnie podkreśla konieczność przeprowadzenia dodatkowych, poszerzonych testów6.

Obiekcje względem CBD

Negatywne opinie względem olejków wyrażają niektórzy lekarze specjalizujący się w leczeniu bólu z użyciem medycznej marihuany. Zastrzeżenia pojawiają się głównie w odniesieniu do faktycznie przyjmowanych dawek CBD – stężenie w produkcie mieści się w pewnym zakresie, a zatem dawkowanie nie jest tak dokładne jak w produkcie leczniczym. Dodatkowo suplementy podlegają wytycznym prawa żywnościowego, a nie farmaceutycznego, dlatego można mieć pewne wątpliwości względem powtarzalności partii oraz czystości produktu.

Pomimo tych obiekcji branża olejków CBD ma się bardzo dobrze. Pozytywnie wypowiadają się o nich konsumenci, którym produkt pomógł w radzeniu sobie ze stresem, lękami czy zaburzeniami snu.

Medyczna marihuana

Zwrot ten nie jest do końca poprawny, gdyż sugeruje istnienie specjalnego rodzaj konopii stosowany w lecznictwie, co nie jest zgodne z prawdą. Zastosowanie medyczne dotyczy żeńskich kwiatów konopii indyjskich, które zawierają wysokie stężenie THC. Różne odmiany zawierają odmienną proporcję THC:CBD, np. 20%/CBD 1%. Konopie siewne nie nadają się do tego celu, ponieważ stężenie THC nawet w najbogatszych częściach roślin (kwiaty z żywicą) nie przekracza 0,2% i jest zbyt niskie, aby uzyskać odpowiednie działanie7. W lecznictwie stosuje się tzw. susz, który poddaje się waporyzacji, czyli ogrzaniu do temp. ok 180-230°C. Powoduje to uwolnienie THC, CBD oraz terpenów, bez niekorzystnego procesu spalania powodującego wydzielanie substancji smolistych i utratę części THC. Wskazaniem do medycznego wykorzystania konopii jest padaczka lekooporna, przewlekły ból i mdłości związane z chorobą nowotworową i chemioterapią, stwardnienie rozsiane, różnego rodzaju choroby neurologiczne i układu pokarmowego. Leczenie w Polsce wymienionych schorzeń za pomocą marihuany jest na wstępnym etapie rozwoju, ale szybko zyskuje na popularności – czego dowodem są coraz liczniej powstające kliniki prowadzone przez wykwalifikowanych lekarzy.

Warto wiedzieć, że marihuana medyczna pochodzi wyłącznie z importu, ponieważ w Polsce nie ma zezwolenia na uprawę konopii indyjskich.

Terapia medyczną marihuaną wiąże się z pewnymi przeszkodami, do których należą dopasowywanie rodzaju suszu, wysoki koszt terapii (ok. 65 zł za 1g surowca, co może się przekładać nawet na koszt rzędu 2-3 tys. zł miesięcznie), przerwy w dostępności surowca, czy dostęp do specjalisty jedynie w większych ośrodkach miejskich.

Niedawna zmiana w przepisach prawa spowodowała odblokowanie nowych gałęzi gospodarki oraz otwarcie możliwości terapeutycznych dla polskich pacjentów. Ta owiana przez długi czas złą sławą roślina wraca do łask, a jej korzystne właściwości medyczne, prozdrowotne i gospodarcze przekładają się na korzyści w wielu dziedzinach życia codziennego. Powolne, choć nieuchronne przekonywanie się społeczeństwa o wyższości tych korzyści nad ewentualnymi negatywnymi aspektami produkcji i użycia konopii powoduje, że będzie to roślina o gospodarczo coraz większym znaczeniu, której rynek z pewnością warto jest śledzić już dziś.

Bibliografia:

1. „Characteristics of hemp (Cannabis sativa) seed Oil”, B. Oomah; Food Chemistry 76 (2002)
2. „The Cannabis Terpenes”, S. Sommano; Molecule, 2020, 25, 5792
3. „A therapeutic eff ect of cbd-enriched ointment in infl ammatory skin diseases and cutaneous scars” B. Palmieri; Clin. Ter. 2019, 170 (2)
4. „Overcoming the Bell-Shaped Dose-Response of Cannabidiol by Using Cannabis Extract Enriched in Cannabidiol” R. Gallily, Pharmacology & Pharmacy, Vol.6 No.2, February 2015
5. „The therapeutic role of Cannabidiol in mental health: a systematic review” R. Khan,J. of Cann. Res., (2020) 2:2
6. „Cannabidiol (CBD). Critical Review Report”; WHO, 2018.
7. „Warunki medycznego zastosowania marihuany w Polsce – aspekty prawa administracyjnego” M. Kuna; Przegl. Pr. Amin. (2)2019

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Farmaceutycznego" 4/2021