Czy suplementy diety czekają zmiany w związku z korzystaniem z oświadczeń zdrowotnych w reklamie?

Kategoria: Prawo
9 min. czytania

W Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) mamy nowy (z dnia 26.09.2024) wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie prawidłowego stosowania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych w reklamie (C-657/24). Sprawa dotyczy interpretacji artykułu 10(2) rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Czego dotyczy sprawa? Otóż Kyberg Pharma Vertriebs-GmbH, dystrybutor suplementu diety „Ebbes GLS Kapseln”, reklamował swój produkt hasłami „GESUND GEWICHT VERLIEREN” („ZDROWO TRACIĆ NA WADZE”) oraz „Glucomannan trägt im Rahmen einer kalorienarmen Ernährung zu Gewichtsverlust bei” („Glukomannan pomaga w utracie wagi w ramach niskokalorycznej diety”). Taki sposób stosowania oświadczeń nie spotkał się z akceptacją Schutzverband gegen Unwesen in der Wirtschaft e. V. Dla niemieckiego sądu odsyłającego (Bundesgerichtshof) sprawa nie jest jasna i rozstrzygnięcie uzależniana od udzielenia przez TSUE odpowiedzi na następujące pytania:

  1. Czy artykuł 10(2) rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 należy interpretować w ten sposób, że termin „etykietowanie” obejmuje również pisemne reklamy żywności, co oznacza, że użycie oświadczenia zdrowotnego w pisemnej reklamie wymaga spełnienia wymogów informacyjnych określonych w tym przepisie?
  2. Czy artykuł 10(2) rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku użycia oświadczeń zdrowotnych w reklamie żywności, wymogi informacyjne muszą być spełnione również w reklamie, nawet jeśli etykietowanie żywności zawiera wymagane informacje?

Podstawy prawne sprawy

Wnioskodawca, Schutzverband gegen Unwesen in der Wirtschafte. V., argumentował, że pozwany musi przekazywać informacje określone w artykule 10(2) rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 nie tylko na opakowaniu produktu, ale także w reklamie. Nawet jeśli znakowanie produktu jest poprawnie wykonane. W szczególności chodziło o brak informacji dotyczących znaczenia zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia w reklamie. Kyberg Pharma Vertriebs GmbH twierdził, że spełnienie wymogów informacyjnych na opakowaniu produktu jest wystarczające i nie ma potrzeby powtarzania tych informacji w reklamie.

Sąd pierwszej instancji Landgericht (Sąd Regionalny) przychylił się do tego stanowiska, tj. uznał, że reklama musi zawierać wszystkie wymagane informacje także te dotyczące zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia. Z kolei apelacja pozwanego została oddalona i sąd uznał, że reklama była przygotowana i rozpowszechniana nieprawidłowo. Uważano, że spółka naruszyła obowiązek informacyjny wynikający z art. 10 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1924/2006, zgodnie z którym w reklamie powinna była umieścić stwierdzenie wskazujące na znaczenie zrównoważonego sposobu żywienia i zdrowego trybu życia. Obowiązek informacyjny dotyczy również sytuacji, gdy takie stwierdzenie umieszczone jest na opakowania produktu. Wynika to już z faktu, że ogłoszenie reklamowe jest etykietowaniem w rozumieniu art. 10 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1924/2006. Taka wykładnia ma być zgodna z celem art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1924/2006, jakim jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz z motywem 4, zgodnie z którym rozporządzenie nr 1924/2006 powinno mieć zastosowanie do wszelkich oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych przedstawianych w przekazach o charakterze komercyjnym. Wykładnia ta ma być zdaniem sądu zgodna z niemiecką i angielską wersją językową art. 10 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1924/2006; odmienna francuska wersja językowa nie stoi temu na przeszkodzie. Pozwana nie może w sposób przekonujący powoływać się na punkt 2.1 akapit drugi załącznika do decyzji wykonawczej Komisji nr 2013/63/UE z dnia 24 stycznia 2013 r. przyjmującej wytyczne dotyczące wdrażania szczególnych warunków dotyczących oświadczeń zdrowotnych określonych w art. 10 rozporządzenia nr 1924/2006, gdyż nie jest on przydatny jako pomoc w wykładni z uwagi na rozbieżne wersje językowe i odstępstwa od brzmienia art. 10 ust. 2 rozporządzenia nr 1924/2006.

W pytaniu prejudycjalnym podkreślono, że stosownie do art. 2 ust. 2 pkt 1) rozporządzenia nr 1924/2006 oświadczenie oznacza każdy komunikat lub przedstawienie, które zgodnie z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi, nie są obowiązkowe, łącznie z przedstawieniem obrazowym, graficznym lub symbolicznym w jakiejkolwiek formie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości. Zgodnie zaś z art. 2 ust. 2 pkt 5) rozporządzenia nr 1924/2006, oświadczenie zdrowotne to każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem.

To co ciekawe, że TSUE będzie zajmować się m.in. tym, że w przepisach pojęcia „etykiety”, „etykietowania” i „reklamy” są różne. Trybunał ma odpowiedzieć na pytanie, czy nawet jeśli pisemna reklama nie stanowi etykietowania żywności w rozumieniu art. 10 ust. 2 rozporządzenia nr 1924/2006 lub obowiązki informacyjne wynikające z jednej części etykietowania mogą być spełnione w innej części etykietowania, możliwe jest, że obowiązki informacyjne wynikające z tego przepisu muszą być również spełnione w reklamie żywności, jeśli etykietowanie żywności zawiera wymagane informacje. Ta kwestia powinna zostać także wyjaśniona bo ma znaczenie dla tego, jakie informacje należy zawrzeć

Pozwany wniósł skargę kasacyjną, której powodzenie zależy właśnie od interpretacji artykułu 10(2) rozporządzenia o oświadczeniach zdrowotnych.

Pytania zadane TSUE w praktyce sprowadzają się do tego:

  1. Czy termin „etykietowanie” obejmuje również pisemne reklamy żywności, co oznacza, że użycie oświadczenia zdrowotnego w pisemnej reklamie wymaga spełnienia wymogów informacyjnych określonych w tym przepisie?
  2. Czy wymogi informacyjne muszą być spełnione również w reklamie, nawet jeśli etykietowanie żywności zawiera wymagane informacje?

Znaczenie sprawy

Sprawa ta ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących oświadczeń zdrowotnych w reklamach żywności. Decyzje TSUE w takich sprawach mogą kształtować praktykę prawną w całej Unii Europejskiej, wpływając na sposób, w jaki przedsiębiorstwa reklamują swoje produkty. W Polsce producenci i dystrybutorzy pamiętają, aby na opakowaniu zamieszczać informacje dotyczące znaczenia zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia. Inaczej jest w kwestii reklamy – praktyka bywa różna, bo też sprawa ta nie jest jak widać oczywista. Zgodnie z art. 7 ust. 2 Kodeksu Dobrych Praktyk Reklamy Suplementów Diety Reklama suplementu diety nie może sugerować, że spożycie suplementu może zastępować zrównoważoną dietę. Decyzja Trybunału w tej sprawie będzie miała istotne znaczenie dla praktyk reklamowych producentów suplementów diety oraz dla ochrony konsumentów w Unii Europejskiej. Interpretacja Trybunału może przyczynić się do większej jednolitości przepisów w całej Unii Europejskiej. Jasne wytyczne dotyczące tego, co musi być zawarte w reklamach, a także jak pojęcie reklamy ma się do etykietowania oraz etykiety, mogą pomóc w uniknięciu niejasności i różnic interpretacyjnych między państwami członkowskimi.

Czy możliwe rozszerzenie definicji etykietowania?

Jeśli Trybunał uzna, że termin „etykietowanie” obejmuje również pisemne reklamy żywności, przedsiębiorstwa będą musiały przestrzegać tych samych wymogów informacyjnych zarówno na opakowaniach produktów, jak i w ich reklamach. To może oznaczać, że wszelkie oświadczenia zdrowotne używane w reklamach będą musiały być poparte odpowiednimi informacjami, takimi jak znaczenie zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia, ale nie tylko tymi, o które toczy się spór. Oczywiście zależy to także od tego, jak wypowie się TSUE w uzasadnieniu i wskaże na kierunek interpretacji przykładowo związany z formą przekazu, czy innymi rolami jakie pełnia pudełko/etykieta, a inną przekaz reklamowy. Może także różnicować elementy znakowania i dopasowywać je raz do reklamy i etykiety, raz tylko do etykiety.

Czy oznacza to zwiększenie ochrony konsumentów?

Taka interpretacja mogłaby wzmocnić ochronę konsumentów, zapewniając, że informacje dotyczące zdrowia są jasne i dostępne nie tylko na opakowaniach, ale także w reklamach. Konsumenci mogą być lepiej poinformowani o produktach, które kupują, co może prowadzić do bardziej świadomych wyborów żywieniowych. Dzięki bardziej przejrzystym informacjom w reklamach, konsumenci będą mieli lepsze zrozumienie korzyści i ograniczeń suplementów diety. To może przyczynić się do poprawy zdrowia publicznego, ponieważ konsumenci będą bardziej świadomi, jak prawidłowo stosować te produkty.

Trzeba mieć jednak na uwadze, że może, ale nie musi, doda- wanie kolejnych i kolejnych komunikatów w reklamach wcale nie służy jasności, czy przejrzystości przekazu reklamowego. Należy to także mieć na uwadze., ponieważ przekaz kierowany do konsumenta powinien być jasny, czytelny i rzetelny. Pytanie pozostaje, czy i TSUE weźmie to pod uwagę, ważąc, czy kolejny komunikat w reklamie będzie wpływać właśnie na jasność i czytelność przekazu.

Jakie są najważniejsze zasady etykietowania oświadczeniami zdrowotnymi suplementów diety w Polsce?

Są ściśle regulowane przez przepisy Unii Europejskiej oraz krajowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa żywności i żywienia. Oto kluczowe zasady:

a. Zgodność z rozporządzeniem (WE) nr 1924/2006: Oświadczenia zdrowotne muszą być zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Oświadczenia te muszą być zatwierdzone i znajdować się na liście dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych. Pozostają jeszcze zasady wykorzystania tzw. Oświadczeń oczekujących – w tej sprawie także czekamy na decyzję TSUE w sprawie C-386/23.

b. Wymogi informacyjne: Etykieta suplementu diety musi zawierać określone informacje, takie jak:

    • Nazwa kategorii składników odżywczych lub substancji charakteryzujących produkt.
    • Porcja produktu zalecana do dziennego spożycia.
    • Ostrzeżenie o nieprzekraczaniu zalecanej dawki dziennej.
    • Oświadczenie, że suplementy diety nie powinny zastępować zrównoważonej diety.
    • Informacja, że produkt należy przechowywać w miejscu niedostępnym dla małych dzieci.

    c. Zakaz wprowadzania w błąd: Oświadczenia zdrowotne nie mogą być nieprawdziwe, niejednoznaczne lub wprowadzające w błąd. Nie mogą sugerować, że niespożycie danej żywności mogłoby mieć negatywny wpływ na zdrowie, ani odwoływać się do szybkości lub wielkości obniżenia masy ciała.

    d. Zakaz przypisywania właściwości leczniczych: Suplementy diety nie mogą być reklamowane jako produkty lecznicze. Nie można przypisywać im właściwości leczenia lub zapobiegania chorobom.

    e. Przejrzystość i czytelność informacji: Informacje na etykiecie muszą być łatwe do zrozumienia dla przeciętnego konsumenta. Etykieta powinna być czytelna i nie może zawierać informacji, które mogłyby wprowadzać konsumenta w błąd.

    f. Sankcje za nieprzestrzeganie przepisów: Nieprzestrzeganie wymagań w zakresie znakowania suplementów diety może skutkować karami pieniężnymi, a także nakazami zmiany etykiet, czy treści reklamowych.

      Jakie błędy w reklamie popełniają reklamodawcy suplementów diety?

      Reklamowanie suplementów diety wiąże się z wieloma wyzwaniami, a nieprzestrzeganie przepisów może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. Oto najczęstsze błędy popełniane w reklamach suplementów diety:

      1. Przypisywanie właściwości leczniczych: Suplementy diety nie mogą być reklamowane jako produkty lecznicze. Przypisywanie im właściwości leczenia lub zapobiegania chorobom jest jednym z najczęstszych błędów. Przykłady to stwierdzenia typu „leczy ból mięśni” lub „zapobiega przeziębieniom”, „leczy raka”.
      2. Brak wymaganych informacji: Reklamy powinny zawierać wszystkie wymagane informacje, takie jak znaczenie zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia. Brak tych informacji może wprowadzać konsumentów w błąd i naruszać przepisy. Jednak TSUE rozstrzygnie, jak wiele tych informacji powinno się znaleźć w reklamie.
      3. Niewłaściwe oświadczenia zdrowotne: Oświadczenia zdrowotne muszą być zgodne z zatwierdzonymi przez UE oświadczeniami dla konkretnych składników. Nie można przypisywać całemu produktowi właściwości, które są dozwolone tylko dla poszczególnych składników.
      4. Wprowadzanie w błąd: Reklamy nie mogą wprowadzać konsumentów w błąd co do właściwości produktu. Przykłady to używanie terminów sugerujących, że produkt jest lekiem, lub prezentowanie go w kontekście medycznym, np. w gabinecie lekarskim, przy użyciu stetoskopu, czy udziału pielęgniarki.
      5. Niewłaściwe użycie wizerunków i autorytetów: W reklamach suplementów diety nie mogą występować lekarze, farmaceuci. Nie można również używać wizerunków aptek czy gabinetów lekarskich
      6. Brak jasnego oznaczenia reklamy: W przypadku reklam w mediach społecznościowych, szczególnie tych prowadzonych przez influencerów, konieczne jest jasne oznaczenie, że jest to reklama. Brak takiego oznaczenia może prowadzić do wprowadzenia konsumentów w błąd. Reklamodawcy i twórcy, zwłaszcza w sieci, coraz częściej zdają sobie sprawę z tego wymogu i prawidłowo oznaczają reklamy w Polsce. Zwłaszcza ma to miejsce po wydaniu poradnika Prezesa UOKiK w tej materii.
      7. Niewłaściwe targetowanie: Reklamy suplementów diety nie powinny być kierowane do dzieci

      Unikanie tych błędów jest kluczowe dla zgodności z przepisami i budowania zaufania konsumentów. Przestrzeganie wytycznych dotyczących reklamy suplementów diety pomaga chronić konsumentów i zapewnia, że informacje przekazywane w reklamach są rzetelne i zgodne z prawem.

      Czy wyrok będzie miał wpływ na praktyki reklamowe?

      Przedsiębiorcy będą musieli dostosować swoje praktyki reklamowe, aby spełniać nowe wymogi. Może to oznaczać konieczność zmiany treści reklam, aby zawierały wszystkie wymagane informacje, co może wpłynąć na sposób, w jaki produkty są promowane. Oczywiście, to potencjalne koszty dla przedsiębiorstw. Dostosowanie się do nowych wymogów może wiązać się z dodatkowymi kosztami dla przedsiębiorstw, które będą musiały zmienić swoje materiały reklamowe i zapewnić, że wszystkie informacje są zgodne z przepisami. Producenci będą musieli dostosować swoje reklamy do nowych wymogów, co oznacza, że wszelkie oświadczenia zdrowotne używane w reklamach będą musiały być poparte odpowiednimi informacjami. To może wymagać dodatkowych zasobów na przygotowanie i weryfikację materiałów reklamowych. To zatem zmiany w strategiach marketingowych. Może to oznaczać konieczność zmiany treści reklam, aby zawierały wszystkie wymagane informacje, co może wpłynąć na sposób, w jaki produkty są promowane. Producenci, którzy nie dostosują się do nowej interpretacji wymogów, mogą być narażeni na sankcje prawne. To może obejmować kary finansowe oraz nakazy zaprzestania niezgodnych z przepisami praktyk reklamowych.

      Na zakończenie?

      Podsumowując, decyzja Trybunału może wymusić na producentach suplementów diety większą dbałość o zgodność z przepisami, co może wiązać się z dodatkowymi kosztami, ale także z korzyściami w postaci zwiększonego zaufania konsumentów i przejrzystości na rynku. Ogólnie rzecz biorąc, decyzja Trybunału w tej sprawie może mieć dalekosiężne skutki dla sposobu, w jaki oświadczenia zdrowotne są prezentowane konsumentom w Unii Europejskiej, wpływając na praktyki reklamowe i poziom ochrony konsumentów, ponieważ nie chodzi jedynie o dodanie oświadczenia na temat zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia. To czym mógłby się TSUE zająć, to także i to, aby jasno wypowiedzieć się i postawić linię demarkacyjną czym są oświadczenia żywieniowe i zdrowotne, a czym są oświadczenia inne, techniczne dotyczące chociażby kwestii technologicznych, metod produkcji, pochodzenia składników. Te kwestie wcale nie są tak jasne, zwłaszcza podczas urzędowych kontroli i zarzutów stosowania różnych oświadczeń opartych chociażby o informacje naukowe, czy badania własne. Na rozstrzygnięcia w tej sprawie przyjdzie nam pewnie jednak zaczekać.

      Jeśli masz dodatkowe pytania lub potrzebujesz więcej szczegółowych informacji. Jesteś producentem, dystrybutorem, reklamodawcą, czy działasz w inny sposób w obszarze suplementów diety skontaktuj się pod adresem: juchanska@ajlaw.pl i odwiedź stronę ajlaw.pl

      Autorzy

      • dr Joanna Uchańska

        radczyni prawna, mediatorka sądowa,
        partnerka w Kancelarii AJ LAW Uchańska Diskau