Czy patent to monopol absolutny? Jak korzystać z praw IP w sytuacji kryzysowej?

Kategoria: Aktualności Prawo
2 min. czytania

Licencja w czasach wyzwań

Zgoda uprawnionego na korzystanie z patentu przez osoby trzecie nazywa się licencją. Czas, zakres i wysokość opłat licencyjnych regulowana jest umownie między właścicielem patentu a licencjobiorcą. W sytuacji kryzysowej prawo własności przemysłowej w większości państw przewiduje szczególny wyjątek – licencję przymusową.

Na gruncie przepisów krajowych (Prawo własności przemysłowej, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 286, dalej jako PWP) przewidziano kilka szczególnych okoliczności, kiedy może dojść do udzielenia licencji przymusowej, gdy zezwolenie na korzystanie z opatentowanego wynalazku wydaje nie uprawniony z patentu ale Urząd Patentowy (Art. 82 PWP).
Monopol uprawnionego z patentu może zostać ograniczony na przykład w sytuacji, gdy jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa Państwa, w tym między innymi w sferze ochrony życia i zdrowia ludzkiego. Wtedy to Urząd Patentowy ustala warunki, na jakich udzielana jest licencja przymusowa (zakres, czas trwania, warunki korzystania oraz wysokość opłaty licencyjnej).

Do udzielenia licencji przymusowej nie jest konieczne, aby ubiegający się o licencję podmiot trzeci wykazywał, że wcześniej starał się w dobrej wierze uzyskać od uprawnionego z patentu zwykłą licencję.

Licencja przymusowa – rzadkość

Licencja przymusowa jako instrument prawny używana jest niezwykle rzadko. Najczęściej bywa udzielana  w branży farmaceutycznej, kiedy posiadacz patentu albo nie korzysta z patentu albo korzysta z niego w niewystarczający sposób, a zapotrzebowanie na produkowany przez niego lek na rynku krajowym nie jest zaspokajane.
Bywa też, że licencja przymusowa jest „narzędziem nacisku” podczas negocjacji z producentami farmaceutyków, którzy zawyżają w znaczny sposób ceny produktów, utrudniając dostęp do nowoczesnych terapii. Ryzyko sięgnięcia po licencję przymusową często skutecznie wpływa na skłonność kontrahentów do obniżenia cen leków do rozsądnego poziomu.

 

 

Licencja przymusowa jest licencją niewyłączną [Art.83 PWP], co oznacza, że każdy podmiot na danym terytorium może korzystać z opatentowanego rozwiązania. Nie oznacza to jednak, że taki podmiot nie ponosi żadnych kosztów. Każdy, kto korzysta z wynalazku na podstawie licencji przymusowej jest obowiązany uiścić na rzecz uprawnionego opłatę licencyjną [Art.84 PWP].

W praktyce skorzystanie z możliwości udzielenia licencji przymusowej jest dość skomplikowane, a wdrożenie tego typu środka jest czasochłonne. Kiedy pojawia się głęboki kryzys, jak w momencie błyskawicznie rozprzestrzeniającej się epidemii koronawirusa, warto rozważyć również inne środki prawne, jeśli istnieje potrzeba wykorzystania opatentowanych rozwiązań.

 

Autor: Iwona Płodzich-Hennig, kancelaria JWP Rzecznicy Patentowi