CHEMIA szczególnie niebezpieczna

Kategoria: Logistyka
5 min. czytania

Precyzyjne podejście jest tu niezbędne, zwłaszcza w obszarze transportu i magazynowania, aby zapewnić ciągłość procesów oraz surowce i materiały pomocnicze do produkcji, charakteryzujące się jak najwyższą jakością. Część stosowanych materiałów stwarza szczególne zagrożenie. Jak więc postępować z chemią, którą możemy określić jako w większym stopniu niebezpieczną, ponieważ podlega pod problematykę przewozu towarów niebezpiecznych?

Substancja lub mieszanina, ale czy towar niebezpieczny?

Najważniejszymi dokumentami pełniącymi funkcję informacyjną dla użytkowników substancji lub mieszanin, są ich karty charakterystyki. Znajdziemy w nich niezbędne informacje dotyczące bezpiecznego magazynowania, postępowania z nimi oraz usuwania. Dzięki temu rozwiązaniu użytkownicy chemikaliów, po zapoznaniu się ze wspomnianymi dokumentami, zyskują wiedzę na temat działań, które należy podjąć, aby zapewnić skuteczną ochronę zdrowia, bezpieczeństwa w miejscu pracy i ochronę środowiska.

Karty charakterystyki powinny składać się z 16 sekcji, zawierających ściśle określone informacje. Istotnym elementem, z punktu tematyki towarów niebezpiecznych, jest sekcja 14, gdyż to na jej podstawie będziemy w stanie ocenić czy dana substancja lub mieszanina spełnia kryteria klasyfi kacyjne w zakresie problematyki towarów niebezpiecznych.

Sekcja 14 to element karty SDS zawierający informacje dotyczące transportu. Jeżeli substancja lub mieszanina została zaklasyfikowana jako towar niebezpieczny, to w podsekcji 14.1 będzie zawarty jego numer UN lub ID – czterocyfrowy numer identyfikacyjny. Kolejne elementy, podsekcja 14.2 zawiera prawidłową nazwę przewozową, 14.3 – klasę i ewentualne zagrożenia dodatkowe jakie towar niebezpieczny wykazuje w transporcie, 14.4 – grupę pakowania, jako parametr wskazujący nie tylko zagrożenie natężenia dominującego, ale również odpowiednią pozycję w Wykazie Towarów Niebezpiecznych. Z punktu widzenia ewentualnych, dodatkowych zapisów w dokumencie przewozowym lub dodatkowego oznakowania bardzo ważne informacje znajdziemy również w podsekcji 14.5, która podaje czy dana substancja lub mieszanina stwarza zagrożenie dla środowiska. W pozostałych podsekcjach jeżeli ma to zastosowanie, zawiera się informacje dodatkowe. W przedostatniej podsekcji – 14.6, zawiera się szczególne środki ostrożności dotyczące transportu lub przemieszczania substancji/mieszaniny zarówno na terenie zakładu, jak i poza nim. Podsekcja 14.7 jako element według mojego doświadczenia uzupełniany najrzadziej, dotyczy przewozu luzem zgodnie z odpowiednimi rozdziałami SOLAS, załącznikami MARPOL lub Kodeksami (IBC, IMSBC, IGC). Uwzględnia się tu informacje w odniesieniu do wszystkich wskazanych instrumentów IMO dotyczących ochrony przed zanieczyszczaniem morza ciekłymi substancjami szkodliwymi oraz budowy i wyposażenia statków przewożących towary luzem.

Jeżeli natomiast substancja lub mieszanina nie jest klasyfikowana jako towar niebezpieczny, to sekcja 14 nie jest uzupełniana informacjami z zakresu problematyki przewozu towarów niebezpiecznych lub zawiera bezpośrednią, czytelną informację: nie klasyfikowana jako towar niebezpieczny.

Na pewno dość istotny problem stanowi fakt, że część dostarczanych kart charakterystyki to dokumenty niezaktualizowane, niekompletne, sporządzone niezgodnie z wymaganiami przepisów, a co za tym idzie – zawierające szczątkowe informacje nt. substancji/mieszaniny. Patrząc z perspektywy informacji dotyczących transportu, najczęściej spotykane nieścisłości w tej sekcji to:

  • nieprawidłowy numer UN, grupa pakowania lub wskazanie nieaktualnej prawidłowej nazwy przewozowej,
  • brak informacji na temat zagrożenia związanego z powodowaniem zanieczyszczenia dla środowiska,
  • zaklasyfikowanie substancji/mieszaniny jako towar niebezpieczny, pomimo, iż nie spełnia kryteriów klasyfikacyjnych w tym zakresie,
  • brak klasyfikacji jako towar niebezpieczny, mimo, iż charakterystyka fizykochemiczna i zagrożenia stwarzane przez substancję/mieszaninę jednoznacznie wskazują na tę konieczność.

Naruszenia, które zostały wskazane nie wyglądają zbyt poważnie, niemniej należy mieć na uwadze, że nadanie towaru niebezpiecznego, który został nieprawidłowo sklasyfikowany to naruszenie, które może skutkować nałożeniem sankcji karnej w wysokości 6000 zł. Niepoprawnie przypisany numer UN i ewentualna grupa pakowania, może skutkować między innymi złym doborem warunków realizacji przewozu, co w efekcie pociąga za sobą dalsze nadużycia i kolejne naruszenia bezpieczeństwa oraz sankcje karne.

Procedura klasyfikacji

Charakterystyka fizykochemiczna i biologiczna stanowi podstawę w trakcie klasyfikacji towarów niebezpiecznych. Podczas tego procesu porównywane są właściwości i zagrożenia stwarzane przez daną substancję, mieszaninę lub przedmiot, wyznaczone zgodnie z wytycznymi Podręcznika Badań i Kryteriów, z kryteriami klasyfikacyjnymi zawartymi w przepisach o przewozie towarów niebezpiecznych. Zagrożenie dominujące jest czynnikiem determinującym zaliczenie towaru do określonej klasy. W większości klas, może ono występować z ustalonym natężeniem, które określane jest za pomocą grupy pakowania. W przypadku gdy towar stwarza więcej zagrożeń o mniejszej intensywności, ale wciąż wpisują się one w kryteria klasyfikacyjne, zostają one określone mianem zagrożeń dodatkowych. Rodzaj zagrożeń dominujących i dodatkowych obrazowany jest za pomocą nalepek ostrzegawczych. Finalnym etapem jest przyporządkowanie numeru UN i prawidłowej nazwy przewozowej dla danego towaru niebezpiecznego. Numer UN jest czterocyfrowym numerem identyfikacyjnym materiału lub przedmiotu.

Kto dokonuje klasyfikacji?

Za klasyfikację odpowiedzialny jest producent lub nadawca towaru niebezpiecznego. Podmioty te procedurę klasyfikacji mogą wykonać w sposób samodzielny, pod warunkiem, że dysponują odpowiednim zapleczem lub wsparciem laboratoryjnym, aby badania mogły być wykonane zgodnie z zaleceniami przepisów. W końcową fazę – interpretację wyników zawartych w raporcie z badań – zazwyczaj angażowany jest doradca ds. bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych. Specjalista podejmujący się tego zadania powinien dysponować wiedzą nie tylko z zakresu klasyfikacji towarów niebezpiecznych, ale również w większości przypadków nienaganną wiedzą z chemii i fizyki. Należy pamiętać, że nieprawidłowe zaklasyfi kowanie towaru niebezpiecznego niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji dla uczestników przewozu.

Klasyfikacji towarów niebezpiecznych dokonuje również właściwa władza. Wyniki procedury klasyfi kacyjnej przekazywane są przedsiębiorcom w postaci Certyfi katów klasyfikacyjnych. Dokumenty te zachowują ważność do momentu wprowadzenia zmian jakościowych materiału lub zmian technologicznych, które mają istotny wpływ na właściwości fizyczne i chemiczne produktu lub zmian przepisów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych. W Polsce jednostkami upoważnionymi do wykonywania czynności administracyjnych w sprawach badań, klasyfikacji oraz warunków dopuszczania do przewozu towarów niebezpiecznych są:

• Instytut Przemysłu Organicznego – towary kl. 1, 2, 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 6.1, 8 i 9,
• Instytut Mechaniki Precyzyjnej – towary kl. 1, 4.1, 5.1,
• Państwowa Agencja Atomistyki – towary kl. 7.

Towary niebezpieczne w przemyśle farmaceutycznym

Nie trudno zauważyć, że ogromne spektrum substancji i mieszanin w przemyśle farmaceutycznym stosowanych jako surowce i materiały pomocnicze do produkcji leków i suplementów, klasyfikowanych jest jako towar niebezpieczny. Towary niebezpieczne to substancje, mieszaniny i przedmioty zawierające te indywidua, które przy nieodpowiednim obchodzeniu się z nimi, mogą stwarzać zagrożenie dla naszego bezpieczeństwa, zdrowia i życia, mienia oraz środowiska oraz zostały tak sklasyfikowane zgodnie z obowiązującymi przepisami modalnymi dotyczącymi każdego rodzaju transportu. Wśród nich, w przemyśle farmaceutycznym, możemy wyróżnić:

• aromaty, esencje, olejki (owocowe i ziołowe), jako materiały ciekłe zapalne (klasa 3) oraz różne materiały niebezpieczne (klasa 9),
• substancje czynne – materiały wybuchowe ciekłe i stałe odczulone (klasa 3 i 4.1, np. nitrogliceryna, diazotan izosorbidu), materiały trujące (klasa 6.1, np. alkaloidy – morfina, kodeina, noskapina) oraz różne materiały i przedmioty niebezpieczne, zwłaszcza zagrażające środowisku (klasa 9, np. sole chlorheksydyny, metronidazol, bromowodorek dekstrometorfanu),
• różne materiały pomocnicze – gazy (klasa 2, np. hel, wodór, azot, dwutlenek węgla), materiały ciekłe zapalne (klasa 3, np. etanol, izopropanol, aceton, acetonitryl, toluen, ksylen), materiały utleniające (klasa 5.1, np. nadtlenek wodoru, sole kwasów tlenowych), materiały żrące (klasa 8, np. kwas chlorowodorowy, wodorotlenek sodu/potasu), różne materiały niebezpieczne (klasa 9, np. estry glicerolu).

Karolina Kołdys
Doradca w bezpiecznym i efektywnym obrocie chemikaliami, transporcie (ADR/RID/ADN/IMDG/IATA) i magazynowaniu

Artykuł został opublikowany w kwartalniku "Świat Przemysłu Farmaceutycznego" 4/2020